Một vài lưu ý
Khi biến thể Omicron thúc đẩy số ca COVID-19 tăng lên, những viên thuốc kháng virus đầu tiên được phê duyệt ở Mỹ hứa hẹn mang tới sự bảo vệ cần thiết cho những người có nguy cơ mắc bệnh nặng.
Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân COVID-19 được kê đơn dùng thuốc điều trị của Pfizer hoặc Merck sẽ cần được bác sĩ, dược sĩ theo dõi cẩn thận và thuốc kháng virus có thể không an toàn cho tất cả mọi người, các chuyên gia cảnh báo.
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã cấp phép cho thuốc Paxlovid của Pfizer cho điều trị COVID-19 từ nhẹ đến trung bình ở những người từ 12 tuổi trở lên có những bệnh lý tiềm tàng làm tăng nguy cơ nhập viện và tử vong do SARS-CoV-2 như bệnh tim hoặc tiểu đường.
Tuy nhiên, một trong 2 loại thuốc kháng virus trong Paxlovid có thể tương tác nặng hoặc đe dọa tính mạng với những loại thuốc được sử dụng rộng rãi, trong đó có statin, thuốc chống đông máu và một số thuốc chống trầm cảm. FDA cũng không khuyên dùng Paxlovid cho những người bị bệnh thận hoặc gan nặng.
Bởi có những lo ngại từ các chuyên gia về tác dụng phụ tiềm tàng của thuốc Molnupiravir của Merck, FDA cũng đã hạn chế sử dụng thuốc trị COVID-19 này cho người trưởng thành và chỉ dùng trong những trường hợp mà các phương pháp điều trị được cấp phép khác, bao gồm cả các kháng thể đơn dòng, không thể tiếp cận được hoặc không "thích hợp về mặt lâm sàng".
Cocktail Paxlovid bao gồm 2 viên kháng virus Nirmatrelvir và 1 viên Ritonavir - loại thuốc từ lâu đã được sử dụng như một chất thúc đẩy trong phác đồ điều trị HIV. Ritonavir ức chế một enzyme gan quan trọng là CYP3A, enzym này chuyển hóa nhiều loại thuốc, bao gồm cả Nirmatrelvir.
Trong trường hợp điều trị bằng Paxlovid, Ritonavir làm chậm quá trình phân rã chất kháng virus đang hoạt động của cơ thể và giúp chất này duy trì ở mức điều trị lâu hơn. Tác dụng thúc đẩy có thể là yếu tố quan trọng trong đẩy mạnh hiệu quả cao của Paxlovid trong các thử nghiệm lâm sàng.
Khi Paxlovid kết hợp với các loại thuốc khác cũng được enzym CYP3A chuyển hóa, các nhà khoa học lo ngại thành phần Ritonavir có thể làm tăng mức độ độc hại của các loại thuốc dùng chung.
Phức tạp hơn là thuốc trị COVID-19 của Pfizer có nguy cơ tương tác với những loại thuốc vốn được kê đơn rộng rãi cho những người có bệnh nền có nguy cơ mắc COVID-19 cao nhất. Những loại thuốc đó bao gồm: Thuốc chống đông máu; thuốc chống động kinh; thuốc dùng cho nhịp tim không đều, huyết áp cao và cholesterol cao; thuốc chống trầm cảm và thuốc chống lo âu; thuốc ức chế miễn dịch; steroid (bao gồm cả thuốc hít); các phương pháp điều trị HIV; và các loại thuốc điều trị rối loạn cương dương.
“Một số tương tác tiềm tàng này không phải là nhỏ và một số cặp phải hoàn toàn tránh dùng chung. Một số có thể dễ dàng xử lý nhưng một số khác sẽ phải rất cẩn trọng" - Peter Anderson, giáo sư khoa học dược tại Đại học Colorado Anschutz Medical Campus, cho biết.
Trong tờ thông tin về Paxlovid, FDA đã công bố danh sách chi tiết các loại thuốc có thể tương tác có hại với Ritonavir, bao gồm cả những thuốc không nên kết hợp với thuốc kháng virus COVID-19.
Tuy nhiên, các dược sĩ nhấn mạnh, nhiều tương tác thuốc có thể kiểm soát được và chúng không nên ngăn cản hầu hết mọi người dùng Paxlovid.
“Dược sĩ là những chuyên gia được đào tạo chuyên sâu về an toàn và giám sát dược phẩm, đồng thời là nguồn thông tin và tư vấn tuyệt vời về tương tác giữa thuốc với các sản phẩm bổ sung và thảo dược. Họ sẽ giúp xác định xem có tồn tại một tương tác đáng chú ý hay không và nghĩ ra những cách để giải pháp để giảm thiểu tương tác nếu có thể" - dược sĩ lâm sàng Emily Zadvorny, giám đốc điều hành của Hiệp hội Dược sĩ Colorado, chia sẻ.
"Một loại thuốc đột phá"
Tin tốt là các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có kinh nghiệm điều hướng việc sử dụng Ritonavir ở những người nhiễm HIV - một nhóm thường phải dùng thuốc cho các tình trạng sức khỏe khác, ngoài liệu pháp điều trị bằng thuốc kháng virus.
Tiến sĩ William Werbel, chuyên gia Đại học Johns Hopkins về các bệnh truyền nhiễm do cấy ghép, tư vấn những người có nguy cơ cao bị biến chứng COVD-19 nên trao đổi với các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cũng như một dược sĩ giàu kinh nghiệm về những thay đổi có thể thực hiện với phác đồ thuốc của họ trong trường hợp họ cần dùng Paxlovid.
Chuyên gia Anderson cho hay, bất kỳ ai đang có nhu cầu dùng Paxlovid, nên cho người kê đơn và dược sĩ của họ biết danh sách đầy đủ các loại thuốc và chất bổ sung không kê đơn khác mà họ đang sử dụng. Paxlovid vốn phải được kê đơn để sử dụng trong vòng 5 ngày kể từ khi có các triệu chứng đầu tiên.
Một số loại thuốc, cụ thể như statin, rất có thể an toàn khi ngừng sử dụng trong thời gian điều trị bằng thuốc trị COVID-19, chuyên gia Anderson nói. Ví dụ, có thể tốt hơn nếu duy trì một số loại thuốc chống đông máu nhưng giảm liều lượng. Một số loại thuốc ổn định nhịp tim không thể dùng chung với Paxlovid.
Ngược lại, một số loại thuốc chống động kinh có thể tăng cường hoạt động trao đổi chất của enzym gan và do đó làm giảm mức Paxlovid trong cơ thể. FDA cảnh báo rằng không nên kết hợp chúng với Paxlovid.
Bởi vì điều trị Paxlovid diễn ra trong thời gian ngắn - một liệu trình 30 viên, uống 3 viên 2 lần mỗi ngày trong vòng 5 ngày - nên các chuyên gia hy vọng nguy cơ tương tác bất lợi với các loại thuốc khác là thấp.
“Năm ngày tương tác không phải là vấn đề lớn đối với phần lớn các loại thuốc" - ông Jason Gallagher, chuyên gia dược lâm sàng về các bệnh truyền nhiễm tại bệnh viện Đại học Temple ở Philadelphia, Mỹ, nhận định.
Theo chuyên gia Anderson, nếu tương tác tiềm tàng của các loại thuốc với Paxlovid gây ra quá nhiều rủi ro, thì liệu pháp COVID-19 thay thế an toàn và hiệu quả sẽ là Sotrovimab của GlaxoSmithKline - phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng được cấp phép duy nhất mà nghiên cứu chỉ ra sẽ vô hiệu hóa được biến thể Omicron của virus một cách đáng tin cậy. Nếu không, thuốc kháng virus Molnupiravir là một lựa chọn, dù thuốc này có hiệu quả thấp hơn nhiều so với Paxlovid hoặc Sotrovimab.
Ngay cả với những lo ngại về việc dùng Paxlovid với các loại thuốc kê đơn khác, các chuyên gia vẫn phấn khởi với tiềm năng của loại thuốc điều trị COVID-19 này.
“Paxlovid là một loại thuốc đột phá. Điều này có thể tạo ra sự khác biệt thực sự trong đại dịch qua việc cung cấp một phương pháp điều trị COVID-19 hiệu quả cho nhiều người" - chuyên gia Anderson nói.
