EU rối vì thiếu thỏa thuận chia sẻ nhiên liệu
Liên minh Châu Âu (EU) đã đạt được một thỏa thuận trong tuần này để đối phó với cuộc khủng hoảng nguồn cung khí đốt. Để đạt được hiệu quả, các quốc gia thành viên cần thiết lập các hiệp ước song phương để chia sẻ khí đốt, nhưng hiện tại, mới có 6 thỏa thuận như vậy.
Hầu hết 27 quốc gia EU không có điều khoản chắc chắn về cách thức và thời điểm họ sẽ chia sẻ khí đốt khi nguồn cung bị hạn chế, hoặc khoản bồi thường tài chính mà họ sẽ cung cấp hoặc nhận được, theo Reuters.
"Các thỏa thuận song phương thực sự là điều duy nhất có ích nếu xảy ra cuộc khủng hoảng nguồn cung thực sự. Họ sắp xếp các công cụ pháp lý, bồi thường, tài chính nhưng cũng có những hạn chế về cơ sở hạ tầng” - Christian Egenhofer, chuyên gia nghiên cứu cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Châu Âu, cho biết.
Lo ngại Nga có thể ngừng cung cấp hoàn toàn khí đốt, ngày 26.7, các nước EU đã đồng ý giảm tiêu thụ khí đốt 15% trong mùa đông, nạp đầy kho dự trữ và chia sẻ khí đốt trong cuộc khủng hoảng nguồn cung.
Nhưng trên thực tế, từng quốc gia sẽ có quyết định riêng về việc chia sẻ khí đốt. Luật của EU bắt buộc các quốc gia thành viên phải gửi khí đốt đến một quốc gia láng giềng, nơi các hộ gia đình hoặc các dịch vụ thiết yếu như bệnh viện phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt trầm trọng. Để thực hiện được điều này, các chính phủ phải dàn xếp thỏa thuận song phương. Tuy nhiên, cho đến nay chỉ có 8 quốc gia nằm trong phạm vi điều chỉnh của 6 thỏa thuận - bao gồm giữa Đức và Áo, Estonia và Latvia, Italia và Slovenia.
Người đứng đầu chính sách năng lượng của EU Kadri Simson cho biết số thoả thuận trên là chưa đủ, đồng thời thúc giục các nước thu xếp thêm.
Một số quốc gia đang đàm phán các thỏa thuận hai chiều mới. Bộ Kinh tế Đức cho hay, một thỏa thuận Đức - Czech sẽ được ký kết vào mùa đông và Đức đang tiến hành các thỏa thuận khác với Ba Lan và Italia.
Nhưng một số quốc gia phụ thuộc nhiều vào khí đốt của Nga - chẳng hạn như Hungary - không có thoả thuận nào. Italia và Pháp là những nước sử dụng khí đốt lớn nhất của EU sau cường quốc kinh tế Đức. Italia chỉ có một thỏa thuận song phương về chia sẻ khí đốt khẩn cấp, còn Pháp không có.
Một quan chức cấp cao của Italia cho biết nước này đang đàm phán một thỏa thuận với Hy Lạp về dự trữ khí đốt. Bộ Năng lượng Pháp nói rằng "trong giai đoạn này" Pháp không có bất kỳ thỏa thuận song phương nào.
Thử thách sự đoàn kết
Các thỏa thuận đoàn kết nhằm mục đích tránh phản ứng hoảng loạn nếu một cuộc khủng hoảng nguồn cung xảy ra, và giảm nguy cơ các quốc gia tích trữ nhiên liệu và từ chối giúp đỡ các nước láng giềng.
Simone Tagliapietra - thành viên cấp cao của tổ chức tư vấn Bruegel - đề xuất EU nên thực hiện một kế hoạch bồi thường rộng rãi hơn, trong đó các nước trả tiền cho các nước thành viên khác để tiết kiệm và chia sẻ khí đốt.
Ông nói, nếu không có cơ chế bồi thường như vậy, sẽ rất khó để đảm bảo sự đoàn kết, và Đức - nền kinh tế lớn nhất Châu Âu, vốn phụ thuộc nhiều vào khí đốt của Nga - nên đóng góp đầu tiên.
Tagliapietra nói thêm: Nếu không có các điều khoản chặt chẽ hơn về chia sẻ khí đốt, "sự đoàn kết mà chúng ta thấy trên giấy tờ hiện nay sẽ khó biến thành hiện thực trên khắp Châu Âu".
Ý tưởng về việc bồi thường có thể hấp dẫn các quốc gia như Hy Lạp và Tây Ban Nha, vốn ban đầu không ủng hộ việc bị yêu cầu sử dụng ít khí đốt hơn để giúp các nước trong nhiều năm phụ thuộc chặt chẽ vào khí đốt Nga. Tây Ban Nha không dựa vào khí đốt Nga.
Các nhà ngoại giao EU cho biết, một số quốc gia Châu Âu vốn bị Đức chỉ trích gay gắt về chính sách kinh tế trong các cuộc khủng hoảng tài chính trước đây, tỏ ra miễn cưỡng trước lời kêu gọi đoàn kết của EU.
Tuy nhiên, sau khi các nước EU thông qua việc hạn chế tiêu thụ khí đốt hôm 26.7, Bộ trưởng Năng lượng Tây Ban Nha Teresa Ribera đã có giọng điệu hòa giải hơn, bày tỏ sẵn sàng tăng cường năng lực nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng "vì lợi ích của tất cả mọi người".
Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck cũng cam kết cung cấp khí đốt cho các nước láng giềng bao gồm Áo và Cộng hòa Czech, "như một phần của sự đoàn kết Châu Âu".
Đức cho đến nay là quốc gia tích cực nhất trong việc tìm kiếm các thỏa thuận đoàn kết với các nước láng giềng. Là nước tiêu thụ khí đốt lớn nhất Châu Âu, các đường ống dẫn khí của Đức chạy tới nhiều nước Trung và Đông Âu.
Tuy nhiên, một số nước có vẻ không muốn hợp tác. Hungary trong tháng này cho biết sẽ ngừng xuất khẩu nhiên liệu sang các nước khác. Ba Lan cũng đã đưa ra giọng điệu hoài nghi về việc chia sẻ nguồn cung.
Thỏa thuận toàn EU hôm 26.7 được tất cả 27 thành viên thông qua ngoại trừ Hungary, nước này ban đầu cũng phản đối các lệnh trừng phạt dầu mỏ của EU đối với Nga. Thỏa thuận đặt ra các biện pháp giảm tiêu thụ khí đốt theo tinh thần tự nguyện, nhưng có thể phải bắt buộc nếu xảy ra khủng hoảng nguồn cung. Tuy nhiên thoả thuận cũng bao gồm một loạt miễn trừ và linh hoạt đối với một số quốc gia và ngành công nghiệp quan trọng.
Một nhà ngoại giao EU cho biết lợi ích sau rốt của các nước là giúp đỡ lẫn nhau, vì một cuộc khủng hoảng kinh tế hoặc tình trạng thiếu khí đốt ở một nước - đặc biệt là ở Đức - sẽ kéo theo cả liên minh. Nhà ngoại giao nói: “Nếu Đức suy sụp, mỗi nước trong chúng ta sẽ gục ngã cùng với Đức”.
