Tuy nhiên, New York Times lưu ý, những công cụ quan trọng để ngăn ngừa bệnh đậu mùa khỉ vẫn chưa được phổ biến rộng rãi và việc chẩn đoán, tìm cách tiếp cận với thuốc điều trị cũng chưa thực sự thuận lợi, kể cả ở Mỹ.
Tờ báo Mỹ cho hay, thông điệp y tế công cộng ở Mỹ về nguy cơ cá nhân và tiếp cận các dịch vụ chăm sóc không phải lúc nào cũng rõ ràng, phân phối vaccine bị chậm trễ, các phương án điều trị vẫn mơ hồ.
Thêm phần phức tạp cho việc ngăn ngừa bệnh đậu mùa khỉ là việc các triệu chứng của bệnh khác nhau theo từng ca bệnh. Những người mắc đậu mùa khỉ sẽ không phát các triệu chứng chung như sốt, đau và các nốt phát ban trên diện rộng. Nhiều bệnh nhân chỉ có vài nốt phát ban, chủ yếu ở vùng gần bộ phận sinh dục. Theo các quan chức y tế, bệnh đậu mùa khỉ cơ bản lây lan trong cộng đồng nam giới quan hệ tình dục đồng giới.
Việc ngăn ngừa bệnh lây lan vẫn là điều cấp bác cần thực hiện. Một số chuyên gia ở Mỹ đã chia sẻ về các bước cần thực hiện để tiêm vaccine, xét nghiệm và điều trị bệnh trong trường hợp nghi mắc bệnh đậu mùa khỉ hoặc gần đây phơi nhiễm với căn bệnh này.
Các loại vaccine đậu mùa khỉ
Có hai loại vaccine được phát triển cho bệnh đậu mùa và có trong kho dự trữ quốc gia của Mỹ có thể dùng để ngăn ngừa lây nhiễm bệnh đậu mùa khỉ. Một trong hai loại vaccine này thường được dùng cho bệnh đậu mùa khỉ là Jynneos.
Vacine Jynneos được tiêm 2 liều, cách nhau 4 tuần. Tuy nhiên, do nguồn cung hạn chế và được chính quyền liên bang Mỹ kiểm soát, vaccine Jynneos hiện chưa sử dụng rộng rãi cho công chúng.
Tại Mỹ, vaccine Jynneos đang được cung cấp cơ bản cho 2 nhóm dân số: Nhân viên y tế hoặc nhân viên phòng thí nghiệm xử lý các mẫu bệnh phẩm nhiễm bệnh; những người xác nhận mắc đậu mùa khỉ hoặc nghi phơi nhiễm với đậu mùa khỉ.
Vaccine bệnh đậu mùa khỉ có hiệu quả ngay cả với những người phơi nhiễm với bệnh. Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) Mỹ khuyến nghị những người này tiêm vaccine trong vòng 4 ngày kể từ thời điểm phơi nhiễm để tăng cơ hội ngăn ngừa bệnh. Tại Mỹ, những người này có thể đăng ký tiêm vaccine thông qua địa phương hoặc cơ quan y tế tiểu bang.
Dù tiêm vaccine trong thời gian sau 4 ngày kể từ khi phơi nhiễm không giúp ngăn ngừa bệnh đậu mùa khỉ khởi phát nhưng giới chức y tế vẫn khuyến nghị người đã phơi nhiễm tiêm chủng trong vòng 2 tuần để giảm triệu chứng bệnh.
"Bạn vẫn cần thực hiện tất cả các biện pháp phòng ngừa trong vòng vài tuần sau khi tiêm chủng" - Tiến sĩ Sharone Green, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại trường y Chan tại Worcester, trực thuộc Đại học Massachusetts, Mỹ, tư vấn.
Bà lưu ý, dù trước hay sau khi phơi nhiễm, các cá nhân thường được coi là được bảo vệ an toàn trong 2 tuần kể từ khi tiêm liều thứ 2. Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng 1 liều Jynneos cũng có thể giúp làm chậm lại phần nào sự lây lan của virus.
Một số tiểu bang ở Mỹ có số ca mắc bệnh đậu mùa khỉ cao đã mở rộng đối tượng được tiêm vaccine cho những người có nguy cơ cao. Ví dụ, New York và New Jersey tiêm vaccine cho cá nhân được xác định đã tham dự sự kiện có phơi nhiễm bệnh đậu mùa khỉ hoặc là đồng tính nam, lưỡng tính, chuyển giới, là nam giới có quan hệ tình dục đồng giới hoặc có nhiều bạn tình ẩn danh trong vòng 14 ngày qua.
Đi xét nghiệm bệnh đậu mùa khỉ khi nào?
Các chuyên gia tại Mỹ nhất trí tiêm chủng và phòng ngừa có thể làm chậm lại tốc độ bùng phát của bệnh đậu mùa khỉ. Nếu một cá nhân phát hiện các nốt phát ban đỏ nên liên hệ với bác sĩ và báo đang nghi ngờ bản thân bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ. Bác sĩ sẽ chọc vết phát ban và cho xét nghiệm bệnh đậu mùa khỉ.
Xét nghiệm bệnh đậu mùa khỉ dùng kỹ thuật phản ứng chuỗi polymerase hoặc PCR giống như xét nghiệm COVID-19 nhằm phát hiện một phần vật chất di truyền của virus.
Tuy nhiên, năng lực xét nghiệm bệnh đậu mùa khỉ vẫn còn hạn chế, ngay cả ở Mỹ. Mẫu xét nghiệm chỉ có thể gửi tới các phòng thí nghiệm y tế công cộng hoặc 1 trong 4 phòng thí nghiệm thương mại lớn ở Mỹ để phân tích. Dù thời gian đã được cải thiện nhưng kết quả có thể cần từ 24h đến 3 ngày hoặc hơn.
Chưa có xét nghiệm tại nhà cho bệnh đậu mùa khỉ. Tại phòng khám, nhân viên y tế cũng cần chọc vào một vết phát ban để lấy mẫu xét nghiệm, Tiến sĩ William Morice tại Mayo Clinic lưu ý.
Do đó, nếu không có bất kỳ triệu chứng nào hoặc chỉ có triệu chứng sốt thì vẫn chưa có cách nào để xét nghiệm bệnh đậu mùa khỉ.
Điều trị đậu mùa khỉ như thế nào?
Điều trị bệnh đậu mùa khỉ chủ yếu liên quan tới kiểm soát các triệu chứng, Tiến sĩ William Morice cho hay. Bệnh nhân bị các nốt phát ban ở hậu môn hoặc trực tràng có thể bị đau nhiều, đặc biệt là khi đại tiện và do đó bác sĩ có thể phải kê đơn giảm đau hoặc giảm ngứa ở vùng sinh dục.
Bệnh đậu mùa khỉ có vết loét trong miệng có thể khó nuốt và có thể dùng thuốc để khắc phục tình trạng đó. Một số bệnh nhân có thể bị nhiễm trùng do vi khuẩn thứ phát và cần điều trị bằng kháng sinh, đặc biệt nếu có các vết thương hở và lớn.
Thuốc kháng virus như tecovirimat, hoặc TPOXX, thường chỉ được khuyến cáo cho những người có nhiều triệu chứng toàn thân hoặc phát ban toàn thân và có nguy cơ cao bị biến chứng do bệnh đậu mùa khỉ. Các bác sĩ ở Mỹ phải đề nghị lấy thuốc từ kho dự trữ liên bang, điền vào nhiều thủ tục và phải được sự đồng ý của bệnh nhân trong điều trị.
“Đó không phải là một loại thuốc được bày bán trên kệ trong hiệu thuốc hoặc trong phòng khám" - Tiến sĩ Sandro Cinti tại Đại học Michigan ở Ann Arbor lưu ý.
Các chuyên gia y tế cũng tư vấn, dù có được điều trị bằng thuốc kháng virus hay không, bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ nên cách ly tại nhà ngay khi có triệu chứng.
Bệnh nhân nên tránh tiếp xúc gần với người thân, bạn bè và vật nuôi đồng thời che tất cả những vết phát ban nhiều nhất có thể, đeo khẩu trang chất lượng tốt khi tiếp xúc với nhân viên tế.
CDC Mỹ khuyến nghị bệnh nhân mắc đậu mùa khỉ hạn chế tiếp xúc với người khác và cách ly cho đến khi mọi vết thương lành hoàn toàn, tức các vết phát ban đã vỡ ra, đóng vảy, vảy bong và hình thành một lớp da mới nguyên vẹn. Việc này có thể cần từ 2-4 tuần.
"Bệnh đậu mùa khỉ đặt chúng ta trong thế tiến thoái lưỡng nan thực sự" - Tiến sĩ Camins nói. Các chuyên gia y tế hy vọng những người mắc bệnh đậu mùa khỉ được nghỉ ốm và làm việc tại nhà nhưng cũng lo ngại rằng không phải tất cả bệnh nhân sẽ tuân thủ nghiêm các hướng dẫn này.
