Mới chỉ là khởi đầu
"Ngủ ngon, ăn ngon, đó là tất cả những gì quan trọng với người già" - Xiao, người đàn ông 75 tuổi đang ở chung phòng với một cặp vợ chồng ngoài 80 tại nơi từng là trường tiểu học nay là nhà dưỡng lão ở huyện Như Đông, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc.
Tấm áp phích trên tường của khu chung cư dành cho người cao tuổi Rudong Binshan cảnh báo du khách rằng, bánh bao gạo nếp có nguy cơ gây nghẹt thở với những người thân lớn tuổi. Điều tốt nhất ở đây, ông Xiao nói, là “bạn không cần phải tự nấu ăn”.
Vào cuối những năm 1960, huyện Như Đông đông dân đến mức được chọn để thí điểm chính sách một con. Gần 60 năm sau, đây là huyện già nhất của đất nước - gần 39% dân số ở độ tuổi trên 60, cao hơn gấp đôi so với mức 18,7% của toàn quốc.
Do đó, các trường học phải đóng cửa, các trang trại trồng lúa và bông của huyện phải vật lộn để tìm công nhân, trong khi dân số già thường phải sống bằng những khoản lương hưu ít ỏi.
Tình trạng của Như Đông giống bản xem trước về thách thức nhân khẩu học của Trung Quốc, thách thức về quy mô và tốc độ dự kiến lu mờ cuộc khủng hoảng tương tự ở các quốc gia khác như Nhật Bản và Italy.
“Những gì bạn thấy ở Như Đông mới chỉ là khởi đầu. Một ngày nào đó, Như Đông có thể trở thành một thành phố ma” - Huang Wenzheng, thành viên Trung tâm Trung Quốc và toàn cầu hóa, cho biết.
Khi chính sách một con được triển khai, người dân hi vọng sẽ giúp xóa đói giảm nghèo ở những ngôi nhà đông đúc ở Như Đông.
Theo thời gian, chính sách một con bén rễ và quy mô gia đình giảm dần. Đến những năm 1980, khi nền kinh tế Trung Quốc phát triển, những người trẻ tuổi cũng bắt đầu rời Như Đông để tìm việc ở Thượng Hải và các thành phố phía đông khác.
Năm 2016, Trung Quốc cuối cùng cũng từ bỏ chính sách một con khi tỉ lệ sinh giảm mạnh. Nhưng đã quá muộn với Như Đông. Trong thập kỷ kết thúc năm 2020, dân số của huyện đã giảm gần 12% xuống còn khoảng 880.000 người. Thu nhập khả dụng năm 2022 của Như Đông là 43.645 nhân dân tệ (6.315 USD) trên đầu người - cao so với phần còn lại của Trung Quốc, nhưng thấp hơn 12% so với phần còn lại của Giang Tô.
Lao động khi không muốn là gánh nặng
Hầu hết người già nghèo ở nông thôn không muốn xin tiền con cái trong bối cảnh chi phí sinh hoạt ngày càng tăng ở Trung Quốc. Bởi chính sách một con, một số cặp vợ chồng trẻ phải chăm sóc tới 8 ông bà và 4 cha mẹ ngoài con cái của họ.
Kết quả là, nhiều người lớn tuổi kiếm sống bằng mọi cách có thể. Cạnh chùa Guoqing 1.200 năm tuổi ở Như Đông, một người bán nhang 77 tuổi cho biết, bà nhận được một khoản tiền trợ cấp nhỏ từ nhà nước nhưng vẫn làm việc vì không muốn trở thành gánh nặng cho con trai mình.
Một người lái xe 3 bánh 64 tuổi cho biết ông đã quá già để làm nghề mộc như trước. "Chẳng ai muốn dùng tôi cả" - ông nói.
Trên những cánh đồng xung quanh Như Đông có thể dễ dàng gặp những nông dân cao tuổi. Khi Financial Times khảo sát ở Như Đông, có một nhóm lao động gồm những người trên 70 tuổi đang cuốc ruộng trồng hành và được trả 8 nhân dân tệ (1,13 USD) mỗi giờ.
Nhiều người sử dụng lao động và chính quyền địa phương hi vọng sẽ thu hút được lao động trẻ tuổi cho “thập kỷ năng động” của Như Đông nhưng đang thiếu nguồn cung. Do đó, Như Đông đã đưa ra các ưu đãi, từ mức lương cao hơn đến nhà ở được trợ cấp.
Một tấm áp phích quảng cáo tuyển dụng tại một trong những nhà máy của Như Đông, nhà máy do tập đoàn thực phẩm, đồ uống và dược phẩm Ireland Kerry điều hành, cho biết, công nhân nam trẻ tuổi có thể nộp đơn xin làm vận hành máy với mức lương hàng tháng từ 6.500 nhân dân tệ (919 USD) trở lên. Con số này cao hơn so với mức lương 5.800 nhân dân tệ (820 USD) của lao động nam không có kỹ năng ở độ tuổi 40-55.
Tại một khu nhà ở mới phát triển trong thành phố, các đại lý bán hàng cho biết, chính quyền địa phương giảm giá cho người mua nhà có bằng tiến sĩ, thạc sĩ hoặc trình độ kĩ thuật hoặc là gia đình có hai con.
