Thanh khoản thị trường liên tục bứt phá tạo các kỷ lục mới khối lượng 164.872 HĐ trong phiên ngày 6.7, tương đương 14.705 tỉ đồng, gấp 3 lần giao dịch trên thị trường cơ sở.
Trên thị trường xuất hiện những đồn đoán nhà đầu tư đang rút tiền khỏi thị trường cơ sở để chuyển sang thị trường phái sinh. Trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Đức Hùng Linh - Giám đốc Phân tích và Tư vấn đầu tư khách hàng cá nhân Công ty chứng khoán SSI - cho biết: “Thị trường phái sinh phát huy lợi thế giúp nhà đầu tư tận dụng được xu hướng giá xuống và giao dịch trong ngày T+0. Thanh khoản thị trường phái sinh tăng là hệ quả của sự thiếu cơ hội đầu tư trên thị trường cơ sở”.
Thưa ông, vậy thị trường phái sinh có hút vốn từ thị trường cơ sở?
- Mặc dù thanh khoản gia tăng, giao dịch trong ngày chiếm đại đa phần các giao dịch phái sinh. Khối lượng giao dịch trong ngày gấp khoảng 10 lần khối lượng mở (OI) cuối ngày. Đây cũng là điểm khác biệt rất lớn giữa thị trường VN và các thị trường phát triển, nơi khối lượng giao dịch là thiểu số so với khối lượng mở. Cùng với khối lượng giao dịch gia tăng, khối lượng mở cũng có sự cải thiện, tuy nhiên mức tăng không đáng kể.
Trong khi KLGD bình quân phiên trong 1 tháng gần đây đã tăng gấp 3 lần mức độ giao dịch hồi đầu năm, từ 40.000HĐ lên 130.000HĐ/phiên, OI chỉ tăng nhẹ từ mức trung bình hơn 10.000HĐ lên 14.000HĐ trong tháng 7.
Bên cạnh đó, do giá trị một hợp đồng đã giảm đáng kể, tổng giá trị OI vẫn chỉ ở khoảng 1.200 tỉ đồng, tăng nhẹ so với mức 1.000 tỉ đồng trong những tháng đầu năm. Đây là tổng giá trị danh nghĩa của các hợp đồng tương lai đang giao dịch, giá trị thực tế của dòng vốn đầu tư vào thị trường nhỏ hơn do hiệu ứng đòn bẩy phái sinh. Giá trị này không đáng kể so với lượng tài sản trên thị trường cơ sở và thực tế cũng tăng không nhiều khi thị trường cơ sở lao dốc. Do đó, không có đủ cơ sở để cho rằng thị trường phái sinh đã thu hút vốn từ thị trường chứng khoán cơ sở.
Vậy điều chỉnh tỉ lệ ký quỹ ảnh hưởng như thế nào đến thị trường phái sinh?
- Từ ngày 18.7, tỉ lệ ký quỹ ban đầu được VSD nâng từ mức 10% lên 13% nhằm giảm thiểu rủi ro trên thị trường phái sinh. Việc nâng tỉ lệ ký quỹ ban đầu đồng nghĩa với việc cắt giảm tỉ lệ đòn bẩy đối với nhà đầu tư phái sinh. Tỉ lệ ký quỹ thực tế sau khi tính toán cộng thêm các ngưỡng sử dụng tài khoản cho phép và biên độ dao động giá sẽ cao hơn tỉ lệ ký quỹ thông báo.
Với tỉ lệ ký quỹ 10% như trước đây, thì tỉ lệ ký quỹ thực tế tối thiểu các công ty chứng khoán có thể áp dụng là 12.5%, tương đương tỉ lệ đòn bẩy là 1:8. Với tỉ lệ ký quỹ mới áp dụng là 13%, tỉ lệ ký quỹ thực tế cũng phải nâng lên tương ứng trên 16% để đảm bảo cho các CTCK không vi phạm quy chế của VSD.
Mặc dù tỉ lệ đòn bẩy giảm, các lợi thế về giao dịch T+0 và bán trước mua sau trong xu thế giá xuống vẫn là lợi thế quan trọng của các hợp đồng tương lai. Việc tăng tỉ lệ ký quỹ sẽ dẫn đến một số tài khoản bị gọi bổ sung ký quỹ. Tuy nhiên nhà đầu tư có thể lựa chọn bổ sung ký quỹ để duy trì số lượng hợp đồng đang nắm giữ, hoặc đóng bớt vị thế hợp đồng mà không cần phải bổ sung tiền. Do đó, quyết định nâng tỉ lệ ký quỹ có thể không tác động nhiều tới dòng tiền trên thị trường phái sinh cũng như thị trường cơ sở.
Việc thay đổi tỉ lệ ký quỹ không phải hiếm trên thế giới. Đây là công cụ để các sở giao dịch điều tiết thị trường bằng cách điều chỉnh linh hoạt tỉ lệ này phù hợp với diễn biến thị trường và mức độ rủi ro hiện hữu. Cụ thể, họ có thể nâng tỉ lệ ký quỹ khi nhận thấy rủi ro thị trường đang có xu hướng gia tăng và giảm tỉ lệ ký quỹ khi rủi ro giảm bớt.
Vậy nhà đầu tư cần lưu ý gì về việc tăng tỉ lệ ký quỹ khi giao dịch phái sinh?
- Nhà đầu tư cần lưu ý 2 điểm. Thứ nhất, đó là cần tăng tỉ lệ ký quỹ khi nhận thấy rủi ro thị trường tăng. Rủi ro ở đây phải hiểu là rủi ro liên quan đến biến động giá chứ không phải xu hướng giá. Thước đo rủi ro vì vậy không phải là mức tăng giảm giá mà là độ lệch chuẩn. Ngay cả khi thị trường tăng, nhưng mức biến động giá lớn thì việc tăng tỉ lệ ký quỹ cũng có thể thực hiện để giảm thiểu việc chạm ngưỡng cảnh báo hoặc thua lỗ lớn cho nhà đầu tư.
Thứ 2, tỉ lệ ký quỹ không chỉ có một chiều tăng mà có tăng và có giảm. Khi biến động thị trường giảm bớt, cụ thể độ lệch chuẩn giảm thì cũng cần giảm tỉ lệ ký quỹ để tăng tỉ lệ đòn bẩy, từ đó tăng khả năng sinh lời và hấp dẫn với nhà đầu tư.
