Văn hóa lễ hội sông nước
Nếu như trên thế giới Hiệp hội văn hóa nước quốc tế từ nhiều năm nay được thành lập, hoạt động với nhiều chương trình khoa học, thực hành văn hóa hấp dẫn quảng bá, giao lưu di sản văn hóa các dân tộc trong không gian văn hóa sông nước tại địa phương thì tại VN với nền văn minh lúa nước cũng hình thành các hệ thống di sản văn hóa khổng lồ gắn với sông nước trong phạm vi không gian văn hóa làng bản. Vì ý nghĩa sâu xa này Viện PTVHDT đã tổ chức tọa đàm “Văn hóa lễ hội sông nước” tại Không gian văn hóa Việt Ứng Thiên (thôn Đồng Âm, xã Đông Xuân, huyện Quốc Oai, TP.Hà Nội) – Không gian mang đậm kiến trúc nhà gỗ bốn mái cổ truyền Việt Nam, từ mái, cột đá được chế tác thủ công tinh xảo với các linh vật qua các thời kỳ Lý, Trần, Lê, Nguyễn.
Đại diện chuyên gia nghiên cứu di sản văn hóa nước của Hiệp hội văn hóa nước quốc tế đã từng nghiên cứu hệ thống di sản văn hóa, văn minh sông Hồng, từ thượng nguồn đến cửa biển, đã nuối tiếc cho những khoảng trống trong không gian văn hóa nước giàu có ở VN.
Theo lý giải của các chuyên gia nghiên cứu văn hóa: Với nền văn minh lúa nước lâu đời hàng ngàn năm, trải dài mọi miền đất nước, phát triển qua từng giai đoạn – đây chính là kho tàng văn hóa chưa được khai thác đầy đủ. Nhìn thực tế đời sống văn hóa cộng đồng với không gian tụ hội nổi bật là hàng nghìn lễ hội dân gian, hiện đại, lễ hội tôn giáo, có những lễ hội hình thành từ rất lâu, có những lễ hội du nhập đến nay vẫn đang diễn ra khắp các làng bản của các dân tộc, tộc người ở VN.
Hầu hết ý kiến được trao đổi tại tọa đàm đều tựu chung một nội dung: Nền văn hóa lễ hội sông nước phong phú, đa dạng mang đậm bản sắc dân tộc. Tuy nhiên chúng ta còn chưa khai thác hết tiềm năng, chưa bảo tồn, phát triển đúng với vị thế của nó. Đây có thể là tiền đề để thử nghiệm Festival di sản trong không gian văn hóa sông nước ở VN.
Bản sắc vùng miền hiện lên qua bản sắc văn hóa sông nước tại Festival
Theo đề án sinh hoạt văn hóa cộng đồng của Viện PTVHDT xây dựng, chỉ rõ: Xây dựng các tiêu chí để triển khai thực hiện đề án thử nghiệm tổ chức Festival di sản văn hóa sông nước; tụ hội các di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu đại diện cho bản sắc văn hóa vùng miền, tạo ra một sân chơi đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, giải trí, thụ hưởng giá trị văn hóa của cộng đồng.
Ông Lạc Văn Tú - Phó Viện trưởng Viện PTVHDT, thành viên tổ tư vấn thiết kế Không gian văn hóa Việt Ứng Thiên cho rằng: “Qua lễ hội này, chúng ta cũng góp phần giáo dục, nâng cao nhận thức cho người dân đặc biệt là giới trẻ về di sản văn hóa truyền thống. Đơn vị quản lý văn hóa tại địa phương cũng xây dựng được kế hoạch bảo tồn, phát huy văn hóa phi vật thể phù hợp với địa phương mình. Từ một địa bàn tiêu biểu của văn hóa ở một địa phương để thử nghiệm, từ đó hướng tới xây dựng mô hình tổ chức Festival văn hóa sông nước trên quy mô toàn quốc”.
Từ ý tưởng này, Viện PTVHDT đã xây dựng đề án từ phương pháp xây dựng tiêu chí, mục tiêu đến cách thức triển khai (tiêu chí lựa chọn địa bàn, các di sản tham gia; Sinh hoạt nghệ thuật diễn xướng mặt nước; Sinh hoạt văn hóa nghệ thuật trên cạn, ven bờ; Tổ chức hệ thống ẩm thực, giao lưu;…). Hi vọng trong thời gian tới, VN sẽ có Festival lễ hội sông nước được tổ chức hàng năm.
