Vui sướng khi thấy cờ đỏ tung bay
Bà tên thật là Dương Thị Thoa (SN 1926, bí danh là Lê Thi). Bố của bà là nhà giáo nổi tiếng, Hiệu trưởng Trường Bưởi, liệt sĩ Dương Quảng Hàm.
Nhớ lại những thời khắc lịch sử về sự kiện ngày Tuyên bố độc lập 2.9.1945, trong hồi ký của mình, GS Lê Thi đã viết: Ngày 2.9.1945 là một sự kiện lớn với dân tộc ta. Quần chúng các khu phố đi rất đông, các cửa hiệu đóng cửa rất nhiều. Các đoàn người rầm rập kéo về Quảng trường Ba Đình.
Phụ nữ ngoại thành áo nâu quần đen, chít khăn mỏ quạ. Phụ nữ nội thành áo dài, quần trắng. Thanh niên áo sơ mi cộc tay, quần sóoc (lúc đó mùa hè hay mặc quần ngắn), công nhân quần áo xanh, các đoàn tu sĩ thiên chúa giáo áo đen, các bà sơ khăn trắng, các nhà sư áo nâu, áo cà sa vàng. Đội quân ở chiến khu về quần áo nâu chàm, thanh niên tự vệ Hà Nội đội ca lô xanh, phù hiệu vuông và phù hiệu đỏ, các em thiếu nhi áo trắng quần cộc xanh, đánh trống ếch…
Khi đó, bà Lê Thi đi ở đoàn của phụ nữ Liên khu I. Bà đi ở ngoài hàng ngũ, tay cầm gậy để giữ trật tự, chân đi giầy ba ta trắng, mặc áo dài quần trắng, vừa đi vừa hô khẩu hiệu để chị em hô theo: Ủng hộ Việt Minh! Việt Minh muôn năm!...
“Chúng tôi đang đứng hồi hộp chờ đợi cuộc mít tinh sắp bắt đầu. Bỗng nhiên một đại diện Ban Tổ chức Mít tinh đến chỗ đoàn phụ nữ chúng tôi yêu cầu cử một người lên kéo cờ. Chị em nhao nhao bảo “Thi lên đi”, tôi ngập ngừng, lo sợ e ngại, vì sự việc xảy ra quá bất ngờ. Tôi không hề được chuẩn bị tư tưởng trước, không được phân công trước. Đây cũng là một việc ngẫu nhiên, có lẽ vì tôi đứng ở hàng đầu, lại ở ngoài hàng dáng “oai vệ” vác gậy gõ, giữ trật tự cho đội ngũ chị em” - GS Lê Thi nêu trong hồi ký.
“Khi lá cờ lên tới đỉnh cao, tung bay lồng lộng trong cơn gió thu và nắng tháng Tám, chúng tôi thở phào nhẹ nhõm, vui sướng” - bà Lê Thi nêu trong hồi ký.
Ấn tượng mãi trước sự quan tâm của Bác Hồ với đồng bào
Nhắc lại sự kiện trên, GS Lê Thi cho rằng đây cũng là một niềm vinh dự chung của phụ nữ Liên khu I mà bà là một đại diện. Bà cho hay, ngày Lễ tuyên ngôn độc lập đó cũng là lần đầu tiên bà được nhìn thấy Bác Hồ. Trên lễ đài, bà được nhìn thấy Bác Hồ rõ hơn trong bộ kaki giản dị, đi dép cao su, giọng nói ấm áp.
Đặc biệt khi Bác ngừng đọc, hỏi nhân dân: “Tôi nói đồng bào có nghe rõ không” thì tim mọi người như ngưng đập trước sự quan tâm của Bác với quần chúng.
Theo hồi ký của bà Lê Thi, ngày 2.9.1945, người con gái thứ hai kéo cờ cùng với bà là một chị nữ du kích người Tày, thì đây cũng là một ngẫu nhiên thú vị. Cô nữ du kích người Tày áo chàm, quần bó cạp và cô nữ sinh Hà Nội áo dài quần trắng, đại diện cho phụ nữ Kinh và phụ nữ miền núi. Hai người không quen biết nhau, không biết tên nhau, cùng lên kéo cờ, hồi hộp lo lắng, làm sao kéo lá cờ đỏ sao vàng lên chói lọi, trong một ngày trọng đại như thế này.
Sau khi thực hiện xong nghi thức kéo cờ, bà Lê Thi và người phụ nữ dân tộc Tày chia tay nhau, không ai biết ai tên gì. Trải qua cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đến năm 1989 họ mới có dịp gặp lại nhau, biết tên nhau. Chị du kích người Tày năm xưa cùng với tôi kéo cờ Độc lập ngày 2.9.1945 chính là chị Đàm Thị Loan, vợ Đại tướng Hoàng Văn Thái.
Do tuổi cao, bà Lê Thi đã từ trần hồi 7h50 ngày 28.8.2020 tại nhà riêng ở tuổi 95.
Trong gần 75 năm qua, cho đến khi về với cát bụi, bà Lê Thi đã sống một cuộc đời xứng đáng với sứ mệnh được là người kéo cờ Tổ quốc ngày 2.9.1945.
Những lúc chiến đấu quyết liệt ở Trung đoàn Thủ đô, khi hoạt động bí mật trong nội thành Hà Nội tạm chiến, lúc lặn lội trong quần chúng nông dân ở Vĩnh Yên và đồng bào dân tộc ở Tuyên Quang, hay về sau khi chuyển sang nghiên cứu khoa học, bà luôn giữ phẩm cách người cách mạng, người con gái của Thủ đô Hà Nội.
