Cần có khung pháp lý riêng cho đối tượng của hoạt động thanh tra là doanh nghiệp
Tại buổi thảo luận dự án Luật Thanh tra sửa đổi, ông Phan Đức Hiếu (đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình) cho biết, Luật Thanh tra đang được sửa đổi toàn diện. Đây là thời điểm để luật hóa các cơ chế, quyết định hành chính của Chính phủ trong hoạt động thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp.
Theo ông Hiếu, năm 2016, Nghị quyết 35 về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2020 có quy định riêng nội dung về thanh tra, kiểm tra, yêu cầu "các cơ quan nhà nước khi tiến hành việc thanh, kiểm tra phải theo hướng lồng ghép, phối hợp và kế thừa kết quả hoạt động giữa các cơ quan. Công khai trước kế hoạch thanh tra, kiểm tra và kiểm toán doanh nghiệp để tránh trùng lặp, chồng chéo; không thanh tra, kiểm tra khi không có căn cứ theo quy định của pháp luật, đặc biệt là trong lĩnh vực về quản lý thuế".
Ông cho rằng đây là các chỉ đạo hành chính, không bền vững, khiến doanh nghiệp không an tâm. Những nội dung này phải được luật hóa. Cho nên, ông đề nghị cần có khung pháp lý riêng cho đối tượng của hoạt động thanh tra là doanh nghiệp.
Theo ông Hiếu, hoạt động của doanh nghiệp là đa ngành, đa địa bàn, nên sẽ là đối tượng của các cơ quan thanh tra chuyên ngành, rủi ro trùng lắp, chồng chéo lớn, nếu không có quy định cụ thể về quy trình, thủ tục, các nguyên tắc thừa nhận kết quả thanh tra của nhau... Theo báo cáo của Chính phủ, có tới 72 cơ quan chuyên ngành có chức năng thanh tra.
Bên cạnh đó, thanh tra để thúc đẩy doanh nghiệp thực thi pháp luật, chứ không phải vì mục tiêu bắt sai phạm, nên cần theo nguyên tắc quản lý rủi ro, phù hợp với tính chất, quy mô kinh doanh và tình hình tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.
"Tôi đề nghị thực hiện nguyên tắc áp dụng cách hiểu có lợi nhất cho doanh nghiệp trong trường hợp quy định pháp luật thiếu rõ ràng, dẫn đến có nhiều cách hiểu khác nhau", ông Hiếu nêu quan điểm.
Song, vị Đại biểu Quốc hội cho biết, đây là quan điểm cá nhân của ông. Nếu áp dụng theo nguyên tắc này, các cơ quan quản lý nhà nước sẽ có động lực hoàn thiện các quy định, đảm bảo minh bạch và công khai trong thực thi.
Đừng chọn cách làm dễ nhất
Tranh luận với ý kiến của đại biểu Phan Đức Hiếu, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan - Ủy viên Ủy ban Xã hội của Quốc hội, Trưởng Ban Quản lý An toàn thực phẩm TPHCM đặt câu hỏi "tại sao trong các lĩnh vực có nhiều vi phạm, nhưng kết quả báo cáo thanh tra, tỉ lệ phát hiện vi phạm rất thấp?".
Theo bà, đó là vì cách thanh tra theo kế hoạch, thanh tra báo trước, để doanh nghiệp đón tiếp đoàn thanh tra. "Tôi luôn nói với đội ngũ thanh tra của chúng tôi, khi thanh tra phải bất ngờ, phát hiện các sai phạm, tổng hợp thông tin từ quần chúng, làm được như vậy, hoạt động thanh tra mới hiệu quả", bà nói.
Cũng theo vị đại biểu này, hiện nay, đội ngũ thanh tra thường tập trung vào vấn đề tiền kiểm, làm sao để thẩm định cấp một giấy phép cho tốt, nhưng sau đó trong suốt quá trình hoạt động của doanh nghiệp, lực lượng thanh tra lại không đủ lực lượng để tiến hành.
Vì vậy, nếu chỉ trông cậy vào hoạt động thanh tra theo kế hoạch sẽ không thể hoàn thành nhiệm vụ. Còn nếu sợ có tiêu cực trong thanh tra thì cần có cơ chế giám sát, luân chuyển cán bộ và có các biện pháp răn đe.
"Không phải vì điều này mà chúng ta lựa chọn phương án dễ nhất là thanh tra theo kế hoạch, thông báo trước cho doanh nghiệp", bà Lan nói.
"Một xã nghèo của huyện nghèo được giao thu ngân sách nhà nước 14 triệu đồng/năm thì thanh tra cái gì?"
Đại biểu Trương Xuân Cừ (Hà Nội) nêu câu hỏi như vậy tại buổi thảo luận dự án Luật Thanh tra.
Theo đại biểu, có thể ở các quận, huyện, thành phố tiến tới 15-20 năm nữa sẽ có thể có thanh tra đến cấp xã, phường. Thế nhưng ở những huyện nghèo, chẳng hạn năm 2016 một xã được UBND huyện giao thu ngân sách 14 triệu đồng/năm thì thanh tra cái gì?
"Cho nên tôi đề nghị Quốc hội cần xem xét lại thanh tra với các huyện nghèo, cận nghèo, bởi ở đó không có nhiều công việc. Khi có thanh tra, ít nhất phải có 3 cán bộ, trong đó có chánh thanh tra, phó chánh thanh tra, chuyên viên… Trong khi các phòng ban khác phải lo hàng trăm đầu việc về kinh tế, dân sinh, xã hội", ông nói.
