Vào thời điểm năm 2020 khi Việt Nam và Mỹ kỷ niệm 25 năm bình thường hóa quan hệ, cựu Đại sứ Mỹ Daniel Kritenbrink đã nói đến “điều phi thường” và “phép màu không phải ngẫu nhiên” mà Việt Nam và Mỹ đạt được là từ cựu thù trở thành bạn bè và đối tác. Đến năm 2023, hai bên tiếp tục nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện; Đại sứ là người chứng kiến “phép màu” đó được viết tiếp trong chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden. Xin Đại sứ chia sẻ cảm xúc của mình?
- Việc nâng cấp quan hệ “hai bậc” trong năm nay, từ Đối tác toàn diện lên Đối tác chiến lược toàn diện chắc chắn là một điều phi thường. Điều đó rất quan trọng, nhưng tôi không chắc mình có thể gọi đó là một “phép màu” hay không, mà như bạn nói, đúng hơn là “phép màu không phải ngẫu nhiên”.
Một phép màu xảy ra khi không có bất kỳ hành động nào tác động vào, trong khi trên thực tế với chúng ta, tôi nghĩ tất cả đều biết rằng, để nâng cấp được quan hệ như vậy đòi hỏi rất nhiều người phải làm việc không mệt mỏi trong rất nhiều năm, ở cả Việt Nam và Mỹ. Đó là nhờ vào tầm nhìn hai bên đã chia sẻ từ trước khi nâng cấp, dù quan hệ thương mại và đầu tư, an ninh, các vấn đề liên quan đến khí hậu, năng lượng, hay từ giáo dục đến giao lưu nhân dân…
Nỗ lực của chúng ta trong nhiều năm đã đơm hoa kết trái, đồng thời cũng phản ánh tầm nhìn chúng ta hướng tới tương lai chung của hai nước. Đó là một tương lai mà chúng ta chia sẻ sự thịnh vượng, an ninh, với hy vọng có thể tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn cho con cháu và các thế hệ tương lai ở cả hai nước.
Việc nâng cấp quan hệ mở ra những cơ hội mới nào cho hợp tác song phương, bởi trước khi nâng cấp, Đại sứ từng nói, quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam đã bao hàm tính chiến lược và toàn diện?
- Tôi chắc chắn rằng, chúng ta hoàn toàn có quyền kỳ vọng vào sự tăng tốc các lĩnh vực hợp tác hiện có và mở rộng sang các lĩnh vực hợp tác mới, chẳng hạn như lĩnh vực năng lượng hay chất bán dẫn.
Gần đây, Mỹ và các đối tác đã cam kết tài trợ cho Việt Nam chuyển đổi năng lượng công bằng. Bên cạnh đó, Mỹ cũng cam kết hợp tác với Việt Nam khi các bạn phát triển nền kinh tế công nghệ cao, tập trung vào tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi cho việc sản xuất chất bán dẫn và các hàng hóa công nghệ cao khác. Tất nhiên, Việt Nam đã là một trong những nước đi đầu thế giới về lắp ráp, thử nghiệm, đóng gói chất bán dẫn, nhưng chúng tôi muốn hợp tác để giúp Việt Nam nâng cao chuỗi giá trị chất bán dẫn, để Việt Nam có thể thu hút đầu tư nhiều hơn nữa, thậm chí trong những lĩnh vực công nghệ cao hơn.
Việc nâng cấp quan hệ không chỉ là lời nói suông mà gắn liền với một loạt thỏa thuận thương mại và hợp tác ở tầm mức mới, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao. Những thỏa thuận đó đã được triển khai như thế nào về phía Mỹ? Việt Nam từng tuyên bố sẽ “dọn tổ để đón đại bàng”, các “đại bàng Mỹ” đã có kế hoạch cụ thể gì chưa, thưa Đại sứ?
- Như tôi đã nói ở trên, lý do chúng tôi sử dụng cụm từ “hệ sinh thái” là vì đó thực sự là tập hợp của những nỗ lực khác nhau, tất nhiên, nó sẽ bao gồm đầu tư từ các công ty Mỹ. Một số công ty công nghệ cao và nổi tiếng nhất của Mỹ như Intel đã có mặt ở đây; Amkor đã khánh thành nhà máy bán dẫn lớn nhất thế giới của tập đoàn tại Việt Nam. Chúng tôi cam kết sẽ hợp tác với Việt Nam để phát triển lực lượng lao động từ 50.000 đến 80.000 kỹ sư, nhà khoa học máy tính, nhân lực công nghệ cao mới.
Không lâu sau chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Joe Biden và thông báo về việc nâng cấp quan hệ song phương, một phái đoàn lớn của Mỹ đã tham dự lễ khai trương Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia. Tương tự với Khu công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh, đây là một lĩnh vực khác mà bạn sẽ thấy Mỹ đang chú ý dành nguồn lực, khuyến khích các công ty Mỹ xem xét và đầu tư, hợp tác…
Đó chỉ là những ví dụ nhỏ cho thấy việc nâng cấp này không mang tính biểu tượng, không chỉ là lời nói suông mà thực sự là công việc chúng tôi đang làm với Việt Nam, với mục tiêu chung là tạo ra sự thịnh vượng và giúp Việt Nam đóng một vai trò quan trọng, toàn diện hơn trong hệ sinh thái bán dẫn và công nghệ cao, không chỉ trong khu vực mà còn trên toàn cầu.
Tháng 10 vừa qua khi thăm Mỹ tôi có dịp đến Đài tưởng niệm chiến tranh Việt Nam, cảm thấy rất xót xa. Bản thân những người thân của Đại sứ cũng đã từng trải qua cuộc chiến này. Xin Đại sứ chia sẻ thêm câu chuyện cá nhân của mình và bình luận của Đại sứ về câu chuyện hòa giải và lòng tin giữa hai nước.
- Cảm ơn bạn đã dành thời gian đến thăm Đài tưởng niệm. Đúng, cha tôi từng là một người lính chiến đấu ở Việt Nam năm 1966-1967, ông có vài tháng ở phía nam Đà Nẵng, sau đó là 10 tháng ở Quảng Trị. Khi tôi lớn lên, ông thường kể với tôi về quãng thời gian với ký ức khó khăn đó, nhưng ông cũng thường nói về mong muốn một ngày nào đó có thể trở lại đất nước này.
Thực tế tôi đã ba lần đón ông thăm lại Việt Nam. Lần đầu tiên vào năm 2004 khi tôi chỉ mới sang Việt Nam được vài tháng cho nhiệm vụ tham tán tại Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội, tôi đã đón ông tới đây và tôi nghĩ ông đã rất hài lòng và bất ngờ. Bất ngờ không chỉ vì nhận được sự chào đón nồng nhiệt mà còn tận mắt chứng kiến Việt Nam đã thực sự trở thành một quốc gia thịnh vượng, hòa bình và thân thiện với Mỹ.
Dù quãng thời gian trong chiến tranh là khoảng thời gian khó khăn với ông cũng như với các cựu chiến binh khác, và tất nhiên, đó là thời điểm khó khăn đối với đất nước và người dân Việt Nam, nhưng tôi nghĩ những chuyến thăm của các cựu binh Mỹ như cha tôi, vẫn luôn được xem là một phần trong tiến trình hòa giải, cũng như xây dựng thiện chí, hiểu biết lẫn nhau và tăng cường niềm tin giữa hai nước.
Năm 2023, Việt Nam và Mỹ cũng vừa kỷ niệm 35 năm triển khai hoạt động hỗn hợp tìm kiếm quân nhân Mỹ mất tích trong chiến tranh (MIA). Gần đây, Mỹ cũng đã đưa ra một số sáng kiến hỗ trợ Việt Nam tìm kiếm, xác định hài cốt liệt sĩ thông qua phân tích ADN. Chúng tôi cũng đã nhiều năm nỗ lực làm sạch ô nhiễm dioxin, giúp đỡ các nạn nhân chất độc da cam ở Việt Nam.
Những nỗ lực như vậy hoàn toàn xuất phát từ mục đích nhân đạo, là điều Mỹ cho rằng cần phải làm và không dựa trên những cân nhắc thiệt hơn chính trị nào khác, để giải quyết các vấn đề di sản chiến tranh, thúc đẩy hòa giải, tình hữu nghị và sự hiểu biết lẫn nhau.
Được biết, trong năm vừa qua Đại sứ khi trở lại Mỹ đã có các cuộc gặp gỡ cộng đồng người Việt. Đại sứ có ấn tượng nào đặc biệt?
- Tôi đã đến Los Angeles và Quận Cam để gặp gỡ các nhà lãnh đạo của cộng đồng người Mỹ gốc Việt. Bạn biết đấy, 2,4 triệu người Mỹ gốc Việt hiện đang ở Mỹ, thuộc mọi tầng lớp xã hội ở nhiều vùng khác nhau trên đất nước. Điều ấn tượng là tôi cảm nhận được sự háo hức và phấn khích trong họ, nhất là về việc nâng cấp quan hệ giữa hai nước.
Khi mối quan hệ trở nên bền chặt, vững chắc, lập tức sẽ có các cơ hội kinh tế. Cộng đồng người Mỹ gốc Việt có rất nhiều doanh nhân tiềm năng trong các lĩnh vực, dù là y tế hay công nghệ cao và họ đang tìm cách thực sự đầu tư. Tôi chỉ muốn nhấn mạnh rằng, những gì tôi gặp là rất nhiều sự hứng khởi, hào hứng về việc nâng cấp quan hệ và ý nghĩa đối với những mối quan hệ thậm chí còn bền chặt hơn, không chỉ giữa Mỹ và Việt Nam, mà còn giữa Việt Nam và cộng đồng người Mỹ gốc Việt.
Xin trân trọng cảm ơn Đại sứ!
