Chiều 23.10, Quốc hội khoá XV nghe tờ trình, báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết quy định về việc tổ chức phiên tòa trực tuyến.
Trình bày tờ trình, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình nêu xu hướng toàn cầu về ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động xét xử của tòa án. Hiện nay, đa số tòa án các nước khu vực ASEAN đã thực hiện tổ chức xét xử trực tuyến; trong đó chỉ còn Việt Nam, Lào, Campuchia và Myanma chưa thực hiện.
Thời gian qua, tình hình dịch bệnh COVID-19 khiến hoạt động xét xử của tòa án cũng bị ảnh hưởng; nhiều vụ án đến hạn nhưng không thể đưa ra xét xử theo quy định. Một số vụ án bị kéo dài thời hạn giải quyết do đương sự, bị can, bị cáo đang cư trú hoặc bị tạm giam ở vùng có dịch nên không thể trực tiếp tham gia phiên tòa.
Theo ông Nguyễn Hòa Bình, để thích ứng với trạng thái bình thường mới, đòi hỏi phải đổi mới phương thức quản trị quốc gia. Ứng dụng công nghệ thông tin, phát triển xã hội số, kinh tế số là giải pháp sáng suốt hiện nay. Do đó, Quốc hội, Chính phủ cũng phải tổ chức họp và điều hành một số hoạt động qua phương thức trực tuyến.
Tòa án áp dụng xét xử trực tuyến nhằm khẩn trương đưa các vụ án ra xét xử theo đúng thời hạn luật định, kịp thời bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân. Việc xét xử sớm giúp ổn định trật tự an toàn xã hội và bảo đảm công tác phòng chống dịch bệnh.
Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao khẳng định, tổ chức phiên tòa trực tuyến là nhu cầu, xu hướng tất yếu của hoạt động tư pháp. Xét xử trực tuyến nói riêng, tố tụng trực tuyến nói chung phù hợp với chủ trương của Đảng, các nguyên tắc, tố tụng do pháp luật quy định và đáp ứng yêu cầu cấp bách thực tiễn hiện nay.
Tổ chức phiên tòa trực tuyến bảo đảm tư pháp không chậm trễ, xét xử nhanh chóng, kịp thời; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân có liên quan. Tạo cơ chế thuận lợi để tổ chức và cá nhân tham gia phiên tòa, tiết kiệm chi phí xã hội. Tổ chức phiên tòa trực tuyến là bước đi cần thiết cho việc xây dựng Tòa án điện tử.
Theo dự thảo Nghị quyết, Tòa án nhân dân tổ chức phiên tòa trực tuyến để xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm vụ án hình sự, dân sự và hành chính có tính chất, tình tiết đơn giản; tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án rõ ràng.
Phiên tòa trực tuyến là phiên tòa được tổ chức tại phòng xử án, có sử dụng các thiết bị điện tử, liên kết với nhau thông qua môi trường mạng, cho phép bị cáo, bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác tham gia phiên tòa tại địa điểm khác do tòa án quyết định.
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp tán thành với TANDTC đề nghị Quốc hội xem xét, ban hành Nghị quyết về tổ chức phiên tòa trực tuyến. Ngoài ra, việc tổ chức phiên tòa trực tuyến cần được quy định trong các luật tố tụng.
Do đó, Ủy ban Tư pháp đề nghị quy định thời hạn cụ thể để TANDTC báo cáo Quốc hội về kết quả tổ chức phiên tòa trực tuyến sau một thời gian thực hiện; chậm nhất là 3 năm kể từ ngày Nghị quyết này có hiệu lực.
