Được biết Đại sứ bắt đầu sự nghiệp ngoại giao từ năm 1994. Đó cũng là giai đoạn cuối Việt Nam - Mỹ xúc tiến đi đến bình thường hóa quan hệ. Đại sứ có nhớ khi đó ở Mỹ đánh giá thế nào về sự kiện này?
- Như bạn nói, lúc ấy tôi vừa bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là một nhà ngoại giao. Vào thời điểm bắt đầu bình thường hoá quan hệ ngoại giao Việt-Mỹ năm 1995, tôi đã làm việc tại Tokyo trong khoảng 1 năm, trước khi chuyển đến Tổng lãnh sứ quán Mỹ tại Sapporo.
Khi nhìn lại quá trình bình thường hoá quan hệ, tôi nghĩ tất cả chúng ta đều không khỏi ngạc nhiên và ấn tượng trước những thành tựu to lớn. Tuy nhiên, việc bình thường hoá đã gây ra khá nhiều tranh cãi cho cả hai bên. Tôi không biết rõ bên phía Việt Nam cảm thấy như thế nào, nhưng đối với phía Mỹ, chiến tranh thực sự là một kinh nghiệm đau thương.
Nhưng tôi nghĩ điều đáng chú ý nhất bây giờ, chính là sự phấn khích cũng như khả năng vượt qua quá khứ và cùng nhau làm việc hướng tới một tương lai chung tốt đẹp hơn, tươi sáng hơn.
Chúng ta đã duy trì mối quan hệ này được 25 năm rồi. Điều đáng lưu tâm nhất đối với tôi chính là việc chúng ta đã thực sự xây dựng được một mối quan hệ đối tác và mối quan hệ bạn bè. Hơn nữa, điều làm tôi hài lòng nhất là hai bên đã trở thành một trong những đối tác quan trọng nhất của nhau. Việt Nam là một trong những đối tác quan trọng nhất của Mỹ và tôi rất mừng khi nghe những người bạn Việt Nam cũng nói điều tương tự đối với nước Mỹ của chúng tôi.
Tôi nghĩ, thời điểm kỷ niệm 25 năm quan hệ Việt-Mỹ là dịp để chúng ta ngẫm lại những thành tựu phi thường đã đạt được, và tôi nghĩ thật công bằng khi nói rằng không phải chúng ta đã quên quá khứ, mà ngược lại, chúng ta vẫn nên nhìn nhận quá khứ một cách trực tiếp, thực tế và trung thực. Chúng ta đã xây dựng được nền tảng dựa trên niềm tin giữa hai phía, và trên nền tảng đó là tình hữu nghị cũng như quan hệ đối tác sâu đậm.
Nhìn lại chặng đường bình thường hóa quan hệ Việt-Mỹ 25 năm qua, Đại sứ ấn tượng với những thành tựu nào hai nước đã đạt được mà trước đây những tưởng sẽ rất khó khăn?
- Thay vì tập trung vào một kết quả cụ thể, thì tôi cho rằng thành tích phi thường nhất mà chúng ta đã đạt được chính là trở thành bạn bè và đối tác. Tôi muốn chia sẻ một câu nói mà Đại sứ Mỹ đầu tiên tại Việt Nam Pete Peterson đã chia sẻ với tôi ngay sau khi tôi đến Việt Nam. Trong bữa ăn tối cùng nhau, Đại sứ Peterson nói với tôi rằng, một số người nhận thấy những thành tựu đã đạt được giữa Việt Nam và Mỹ thực sự là một phép màu. Tuy nhiên Đại sứ Peterson phủ nhận điều đó, cho rằng tất cả không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên, không phải là phép màu do Chúa tạo ra. Kết quả đó không cứ thế đạt được, mà lãnh đạo cũng như người dân ở cả hai bên đã cho thấy sự can đảm, tầm nhìn tuyệt vời, họ đã rất cố gắng để xây dựng nên mối quan hệ mà chúng ta đang có hiện nay. Vì vậy, tôi nghĩ đó là điều phi thường nhất mà chúng tôi đã đạt được trong 25 năm qua. 25 năm trước không ai có thể nghĩ rằng chúng ta từ kẻ thù lại có thể nhanh chóng trở thành đối tác và đạt được rất nhiều thành tựu lớn lao cùng nhau. Tôi muốn nói rằng tôi rất tự hào rằng đây đã là năm thứ 25 chúng tôi duy trì mối quan hệ đối tác với Việt Nam.
Vậy Mỹ và Việt Nam đã hưởng lợi gì từ sau khi bình thường hoá quan hệ, thưa Đại sứ?
- Chúng ta hợp tác gần như trên tất cả mọi khía cạnh. Mỹ dành nguồn lực đáng kể để giúp Việt Nam phát triển năng lực quân sự, đặc biệt là năng lực hàng hải bởi chúng tôi tin tưởng vào các đối tác và bạn bè như Việt Nam, những nước mạnh mẽ, có khả năng và có thể bảo vệ lợi ích của chính mình, đồng thời đóng góp vào sự ổn định của khu vực.
Việt Nam cũng đã trở thành đối tác chính trong các vấn đề an ninh quốc tế lớn như Triều Tiên. Trong tất cả các quốc gia trên thế giới có thể tổ chức hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Kim Jong-un, chúng tôi đã đề nghị những người bạn Việt Nam là nước chủ nhà. Chúng tôi làm điều đó vì Việt Nam là một đối tác đáng tin cậy mà chúng tôi tin chắc sẽ làm rất tốt, bởi các bạn đã thể hiện khả năng và cam kết thực thi nghiệm túc các nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ liên quan đến Triều Tiên.
Chúng tôi làm việc này cũng một phần để nhấn mạnh ví dụ tuyệt vời của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế và đối với Triều Tiên - một đối tác từng có quan hệ thù địch với Mỹ - khi Việt Nam từ nền kinh tế kế hoạch tập trung chuyển sang một nền kinh tế giải phóng các lực lượng thị trường tự do và tiến hành cải cách kinh tế thành công.
Chúng ta có sự tương tác mạnh mẽ giữa hai quân đội, cả ở cấp độ lãnh đạo - các Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đã tới thăm Việt Nam 3 lần và tôi nghĩ các Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam cũng tới thăm Mỹ nhiều lần. Tàu sân bay Mỹ cũng đã cập cảng Việt Nam. Chưa kể đến việc chúng tôi đang hỗ trợ Việt Nam triển khai lực lượng gìn giữ hoà bình.
Quan trọng không kém là hợp tác về kinh tế và thương mại. Tại thời điểm bình thường hoá quan hệ, kim ngạch thương mại song phương chỉ chưa đầy 500 triệu USD, thậm chí một vài năm trước đó con số này gần như bằng 0. Nhưng hiện tại giá trị thương mại của chúng ta đã đạt mức hơn 60 tỉ USD mỗi năm. Việt Nam là một trong những thị trường xuất khẩu tăng trưởng nhanh nhất của Mỹ trên toàn thế giới. Quan hệ về con người giữa hai nước cũng phát triển mạnh mẽ. Với 30.000 sinh viên, VN trở thành quốc gia có số lượng du học sinh đứng thứ 5 trên thế giới tại Mỹ. Tôi có thể nói về hợp tác y tế và môi trường, khắc phục hậu quả chiến tranh, cũng như khá nhiều vấn đề khác.
