Nợ công sắp đụng “trần”

Đến 2020, bội chi sẽ giảm còn 3,4%

Theo báo cáo của Chính phủ, đến hết năm 2017, nợ Chính phủ vào khoảng 2,59 triệu tỉ đồng (51,8% GDP), nợ bảo lãnh khoảng 498.000 tỉ đồng, nợ địa phương 39.600 tỉ đồng. Tình hình nợ công tăng cao liên tiếp qua từng năm và đã tiến rất gần tới giới hạn Quốc hội cho phép là 65% GDP. Ngày 3.11, tại kỳ họp Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã có phiên giải trình.

Tại đây, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết: “Đã bổ sung vào dự án Luật Hệ thống các công cụ quản lý nợ công (QLNC) bền vững như chỉ tiêu an toàn nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài của quốc gia, kế hoạch vay trả nợ công 5 năm, chương trình quản lý nợ trung hạn 3 năm (gồm năm hiện hành, năm kế hoạch, năm tiếp theo).

Kế hoạch vay trả nợ công hằng năm được cơ quan có thẩm quyền của Chính phủ quyết định và chặt chẽ. Bổ sung các quy định về nguyên tắc QLNC, những hành vi bị cấm, các quy định về quản lý huy động, sử dụng, trả nợ, trách nhiệm của tất cả các cơ quan liên quan một cách chặt chẽ hơn so với Luật năm 2009. Đã đưa ra những quy định làm rõ, siết chặt hơn về phạm vi bảo lãnh Chính phủ, vay về cho vay lại, vốn vay nước ngoài… để giảm thiểu rủi ro, không làm gia tăng khoản nợ cho ngân sách nhà nước (NSNN)”.

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng khẳng định: “Không có chuyện chúng ta vay thương mại về cho vay lại. Điều này hoàn toàn phù hợp Luật NSNN. Thực tế thời gian qua, chúng tôi đã kiến nghị với Chính phủ về một loạt khoản vay của WB, ADB. Chúng ta đã tốt nghiệp IDA, nên cho vay kèm IDA và vay ưu đãi rất lớn.

Nhiều khoản vay, dự án, sau khi tính toán, chúng tôi đã báo cáo Chính phủ không vay nữa. Lý do một là lãi suất quá cao, từ 5% tới 7% nếu tính bình quân (bao gồm cả trượt giá), cao hơn vốn vay trong nước.

Hai là, những hiệp định này, chuẩn bị đàm phán thì nằm ngoài kế hoạch đầu tư công trung hạn mà Quốc hội thông qua. Quốc hội thông qua là 300.000 tỉ đồng, nhưng thực tế tháng 6.2016, các hiệp định đã ký chưa giải ngân, còn khoảng 22 - 23 tỉ USD, tức là trên 500.000 tỉ đồng, chúng tôi đã báo cáo Chính phủ là đưa vào khoảng 400.000 tỉ đồng, tức là khoảng 70% số vốn các hiệp định đã ký. Đến nay nguy cơ vượt quá 300.000 tỉ đồng của nhiệm kỳ này khá rõ.

Ngoài ra, từ tháng 6.2016 đến nay cũng ký thêm dăm tỉ USD nữa. Nhu cầu đầu tư lớn, nhưng tình trạng (nợ công) như thế, nếu trồi thêm một đồng ngoài 300.000 tỉ đồng là toàn bộ chỉ tiêu vĩ mô về bội chi, nợ công đang rất gay go, vì đã tính sát rồi”.

Cũng theo ông Đinh Tiến Dũng: “Chúng tôi đã báo cáo Quốc hội, năm nay kế hoạch đưa lên bội chi là 3,7% GDP (năm 2018), nhưng kế hoạch năm 2019 là xuống 3,6% và năm 2020 là 3,4% thì mới đảm bảo mục tiêu Nghị quyết Quốc hội đưa ra là dưới 3,9%, đến năm 2020 là dưới 3,5%.

Trước các nhu cầu đầu tư như vậy, nhà tài trợ rất muốn cho chúng ta vay. Nhưng đây là thời điểm chúng ta có quyền lựa chọn các khoản vay, có quyền như người cho vay, giữa vay và không vay, nếu chúng ta làm tốt việc quản lý nợ trung hạn và kế hoạch tài chính trung hạn cũng như đầu tư công trung hạn. Vấn đề bây giờ trước hết là lợi ích, là vay hay không, sử dụng có hiệu quả không?”.

Quy trách nhiệm người quản lý nợ công

Trước đó, Quốc hội đã có phiên thảo luận sôi nổi đóng góp ý kiến cho dự án Luật QLNC (sửa đổi) nhằm đưa siết chặt công tác QLNC một cách hiệu quả. Đa phần các đại biểu đều thống nhất việc tập trung QLNC về một đầu mối là Bộ Tài chính. Tuy nhiên các đại biểu vẫn cho rằng còn nhiều vấn đề phải giải quyết.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội), tập trung một đầu mối QLNC là Bộ Tài chính, phải chịu tách nhiệm toàn bộ, các đơn vị khác chỉ thực hiện theo sự phân công của Chính phủ với vai trò phối hợp là rất phù hợp. Tuy nhiên còn một số băn khoăn như việc quản lý, huy động sử dụng vốn vay, mới quy định về nguồn và các hình thức huy động vốn, chưa có quy định những điều kiện cần tuân thủ mang tính nguyên tắc, để làm thế nào khi vay nguồn vốn đó không ảnh hưởng xấu tới nền kinh tế.

Đại biểu Cường nêu ví dụ: “Những năm qua có rất nhiều vốn vay không mang lại nhiều hiệu quả kinh tế như phát hành trái phiếu quốc tế mà lãi suất còn cao hơn lãi suất trong nước, điều ấy rõ ràng bất lợi cho nền kinh tế. Tôi cho rằng những điều kiện này chúng ta phải đưa vào quy định gọi là những điều kiện cần phải tuân thủ trong khi đàm phán cho vay vốn”.

Ngoài ra, đại biểu Cường cũng chỉ ra nghĩa vụ trả nợ công, trả nợ nước ngoài so với tổng kim ngạch xuất khẩu không nói lên gì so với khả năng trả nợ công. Do vậy cần phải sửa thành “chỉ tiêu trả nợ nước ngoài so với dự trữ ngoại tệ quốc gia thì mới hợp lý” - ông Cường nhấn mạnh. Đặc biệt, đối với quy định về quyền và trách nhiệm của những đơn vị quản lý cho vay bảo lãnh, đại biểu Cường đề xuất “những người QLNC nếu đồng ý cho các dự án vay vốn và bị thua lỗ thì cũng phải chịu trách nhiệm”.

Đại biểu Đinh Thị Bình (Phú Thọ) cho rằng: “Việc thống nhất đầu mối về nợ công sẽ gắn được trách nhiệm vay, trách nhiệm phân bổ, trách nhiệm sử dụng, trách nhiệm cân đối nguồn cũng như trách nhiệm nếu để xảy ra thất thoát lãng phí. Đây là những tồn tại, bất cập nhất trong QLNC hiện nay.

Điều này còn góp phần giảm được biên chế, tăng tính chuyên nghiệp của cán bộ công chức, phù hợp với chủ trương sắp xếp lại, tinh giản biên chế, có được bức tranh tổng thể về các khoản nợ, từ đó đánh giá được tổng thể nhu cầu vay, hoặc có thể gộp được các khoản vay nhỏ thành các khoản vay lớn, giảm các đầu mối tài chính trung gian, từ đó giảm chi phí vay. Theo đó, đại biểu Bình đề nghị Quốc hội thông qua để luật sớm đi vào cuộc sống.