Khả năng huy động nguồn lực, duy trì đà tăng trưởng lớn
Số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KHĐT) cho thấy, đến hết năm 2018, quy mô GDP nước ta đạt trên 250 tỉ USD, thuộc nhóm 45 nền kinh tế có quy mô GDP lớn nhất thế giới, GDP bình quân đầu người đạt xấp xỉ 2.600USD Việt Nam là điểm đến hấp dẫn của nhiều doanh nghiệp (DN), nhà đầu tư quốc tế với số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng ký mới liên tục tăng qua các giai đoạn. Trong đó, giai đoạn 2011 - 2018 đạt hơn 200 tỉ USD. Độ mở của nền kinh tế liên tục tăng, đến năm 2018 bằng 200% GDP. “Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Việt Nam năm 2019 đã tăng 3 bậc so với năm 2018, xếp thứ 42/129 quốc gia; đứng thứ nhất trong nhóm 26 quốc gia thu nhập trung bình thấp và thứ 3 trong ASEAN (sau Singapore và Malaysia)” - Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.
Phát biểu tại Diễn đàn, ông Jonathan Pincus (UNDP Việt Nam) nhấn mạnh: Cần phải nhìn rộng hơn các chỉ số tổng hợp để hiểu được bối cảnh của quốc gia. Chính phủ Việt Nam có khả năng huy động nguồn lực cao hơn hầu hết các quốc gia Đông Nam Á khác và Việt Nam đang đạt được kết quả phát triển tốt hơn các quốc gia khác ở cùng mức thu nhập. Chỉ số phát triển con người (HDI) năm 2018 gần như đạt mức cao về phát triển con người, mặc dù chỉ mới là 1 nước có thu nhập thấp. Chuyên gia kinh tế ThS Thạch Lê Anh - người sáng lập, Chủ nhiệm Vietnam Silicon Valley (VSV) cũng nhận định: Trong 10 năm qua, Việt Nam luôn là một trong các quốc gia có độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới, trung bình khoảng 6 - 7%/năm, cao gấp 10 lần so với các nước đã phát triển có tốc độ tăng trưởng từ 0,5 - 1%/năm.
Hàng loạt rủi ro cần có biện pháp ứng phó
Tại diễn đàn, các chuyên gia quốc tế và trong nước cũng nêu ra hàng loạt vấn đề mà Việt Nam đã đang và sẽ phải đối mặt, đòi hỏi phải nâng cao năng lực của Nhà nước. Theo ông Jonathan Pincus, có 3 phương thức tăng cường hiệu quả các thể chế chính quyền, gồm: Thứ nhất, hợp lý hóa, đảm bảo tính tập trung trong công tác tổ chức nhân sự. Thứ hai, kỷ luật thị trường với yêu cầu minh bạch hơn trên thị trường đất đai và tín dụng, tách biệt rõ ràng giữa DN nhà nước, DN được cổ phần hóa với cơ quan quản lý; giám sát chặt chẽ hơn và thực thi nghiêm các quy định về hạn chế rủi ro trong hệ thống ngân hàng và cuối cùng là Chính phủ phải có trách nhiệm giải trình với người dân, áp dụng Chính phủ điện tử và truyền thông xã hội để tăng cường minh bạch và sự tham gia của người dân.
Giám đốc Quốc gia của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam - ông Ousmane Dione - cũng thẳng thắn nêu ý kiến, mặc dù có những thành tựu ấn tượng trong quá trình chuyển đổi kinh tế, nhưng Việt Nam vẫn chưa xây dựng thành công một hệ thống các thể chế thị trường phát triển có hiệu lực và hiệu quả. “Điều này cản trở sự phát triển lành mạnh của khu vực tư nhân trong nước, đảm bảo cạnh tranh tích cực. Làm thế nào Việt Nam có thể hiện đại hóa thể chế thị trường và quản trị quốc gia, từ đó tạo ra một môi trường nơi các DN thuộc khu vực tư nhân, bao gồm cả các DN trong nước, có thể phát triển và trở thành một động lực tăng trưởng quan trọng?” - Ousmane Dione nêu ý kiến và nêu các vấn đề như: Căng thẳng các cuộc chiến thương mại, sự phát triển mạnh mẽ về công nghệ như robot, in 3D… đã tác động không nhỏ đến Việt Nam. Bên cạnh đó, hàng loạt vấn đề nội tại của Việt Nam như tình trạng dân số giá hóa nhanh, năng suất lao động cần được cải thiện, nguồn vốn và nguồn nhân lực cần được tăng cường… yêu cầu Việt Nam cần những cải cách tích cực hơn nữa. Còn theo ông David Dolla - nghiên cứu viên cao cấp - Viện Brookings (Hoa Kỳ), về tổng thể, Việt Nam được nhận định là có mức pháp quyền tốt so với mức thu nhập và thu hút được nhiều vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Tuy nhiên, đầu tư bằng nguồn vốn trong nước còn thấp và khu vực tư nhân chủ yếu là các DN vừa và nhỏ (DNVVN). Khu vực tư nhân chính thức ở Việt Nam tụt hậu do thiếu tiếp cận tín dụng, đất đai, đầu vào nhập khẩu và do những yếu kém trong thực thi hiệu lực hợp đồng… “Điều cần làm là xác định rõ các lĩnh vực hoạt động của DN nhà nước và dành phần còn lại cho các DN tư nhân. Mở cửa các lĩnh vực dịch vụ như tài chính và viễn thông sẽ giúp các DN tiếp cận đầu vào tốt hơn” - ông David Dolla nói.
* Tại Việt Nam, tỉ trọng đóng góp của khoa học và công nghệ vào tăng trưởng GDP còn ở mức thấp, khả năng thương mại công nghệ số còn rất hạn chế. Trong khi start up là công cụ tốt để giải quyết vấn đề thương mại hóa công nghiệp nhưng hiện tại đang gặp phải khó khăn khi thị trường vốn của Việt Nam quá sơ khai để các đối tượng có đủ nguồn lực thương mại hóa công nghiệp.
(Ousmane Dione - Giám đốc Quốc gia của Ngân hàng Thế giới (Word Bank) tại Việt Nam)
* Cần hoàn thiện, nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam. Trong đó trước hết phải hoàn tất quá trình chuyển đổi sang cơ chế thị trường hiện đại, hội nhập theo thông lệ quốc tế; làm cho thị trường hoạt động đầy đủ, không méo mó, không sai lệch và trở thành yếu tố quyết định trong huy động và phân bổ nguồn lực. Nhà nước phải tiếp tục chủ động giảm bớt và thay đổi vai trò và chức năng của mình; qua đó làm thay đổi vai trò, chức năng của của thị trường và quan hệ giữa Nhà nước và thị trường. Nhà nước coi trọng vai trò của thị trường, xây dựng thể chế phù hợp để tạo điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế, nhất là kinh tế tư nhân tự do kinh doanh và phát triển.
(TS Cao Viết Sinh - Nguyên Thứ trưởng Bộ KHĐT)
* Chúng ta không thể bê nguyên trạng mô hình nước khác vào Việt Nam nhưng WB có kinh nghiệm hợp tác với nhiều nước có xuất phát điểm khác nhau và Việt Nam có thể học hỏi nhiều kinh nghiệm của các nước kể cả thành công và thất bại, nhất là tránh bẫy thu nhập trung bình, từ đó chúng ta vạch ra được chiến lược phát triển đúng đắn.
(Bà Pinelope Goldberg - Phó Chủ tịch Cao cấp, Chuyên gia kinh tế trưởng của WB)
