Chiến thắng Đồn Nhất là trận đánh của Đại đội 6, Tiểu đoàn 59, Trung đoàn 803, Liên khu V trong chiến dịch Hè Thu 1952-1954 của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Cùng với các chiến công phá hủy hàng chục xe quân sự, tàu quân sự chở vũ khí đạn dược chạy qua đường đèo, Đồn Nhất - Hải Vân Quan với vị trí hiểm yếu, độc đạo bị quân ta đánh sập là một chiến công hào hùng đi vào lịch sử trên dải đất miền Trung.
Đồn Nhất là một cứ điểm lẻ nằm trên đỉnh Hải Vân Quan, một bên là núi cao, một bên là vực thẳm, địa hình hiểm trở, chỉ duy nhất có một con đường độc đạo chạy ngang qua. Dù quân số địch không đông nhưng bên trong đồn, các công sự, hầm lũy xây dựng từ thời chúa Nguyễn được thực dân Pháp củng cố, tu bổ thêm nên hết sức kiên cố.
Tháng 9.1952, cùng với các chiến thắng giòn giã ở Túy Loan, Thượng Phước, Lệ Sơn, để đánh lạc hướng địch, đồng thời gây tiếng vang làm xáo động hậu phương của chúng, Trung đoàn 803 được giao nhiệm vụ thọc sâu vào vùng địch ra hướng bắc Hòa Vang, trọng tâm là tiêu diệt Đồn Nhất trên đỉnh đèo Hải Vân.
Đêm 25.9.1952, sau hai giờ chiến đấu quyết liệt, Đồn Nhất - một căn cứ vô cùng hiểm yếu, xem như an toàn nhất của địch đã bị quân ta tiêu diệt, thu 4 trọng liên 20 ly, nhiều tiểu liên, súng trường và quân trang quân dụng.
Trong chiến công vẻ vang đánh thắng Đồn Nhất, người chiến sĩ cảm tử lấy vai làm trụ cho đồng đội băng lên. Đây cũng là một trong các chiến thắng quan trọng của Trung đoàn 803, Liên khu V góp phần đưa cuộc kháng chiến chống Pháp đi đến thắng lợi.
Hội thảo 70 năm chiến thắng Đồn Nhất - Hải Vân Quan được tổ chức với sự phối hợp của nhiều cấp, nhiều ngành, với nhiều bài tham luận phong phú của các nhà nghiên cứu lịch sử chính là cơ sở làm rõ thêm thành tích của các tập thể, cá nhân đóng góp vào thắng lợi của trận đánh để đề nghị các cấp tôn vinh xứng đáng.
Từ đó, làm giàu thêm tư liệu về lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc của quân dân cả nước nói chung và Đà Nẵng nói riêng, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng cho các tầng lớp nhân dân và thế hệ trẻ hôm nay hiểu thêm về lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc của quân dân Quảng Nam - Đà Nẵng.
Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao khẳng định, chiến thắng Đồn Nhất – Hải Vân Quan là một trong những chiến công vang dội của Tiểu đoàn 59. Hội thảo đã quy tụ những nhà nghiên cứu có uy tín, sự có mặt của những nhân chứng sống của lịch sử.
Đặc biệt, là người con của Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 59 đầu tiên - ông Nguyễn Lựu, ông Nguyễn Hoà Bình bày tỏ sự xúc động khi được tham dự hội thảo, được nghe những người đồng đội của cha đã viết, đã kể về Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 59 với niềm tự hào, mến mộ.
“Các báo cáo tại hội thảo là quá trình nghiên cứu công phu, nghiêm túc về chiến thắng Đồn Nhất, qua đó khẳng định ý nghĩa lịch sử của trận tiêu diệt đồn địch đầu tiên tại chiến trường Quân khu 5 và những bài học kinh nghiệm cho đến hôm nay” – ông Nguyễn Hoà Bình phát biểu.
Tham dự hội thảo, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã tặng hoa, thăm hỏi các cựu chiến binh của Đại đội 6, Tiểu đoàn 59, Trung đoàn 803, Liên khu V.
