Chặn nhũng nhiễu doanh nghiệp, tạo môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch

Xói mòn lòng tin doanh nghiệp

Thực trạng cán bộ, công chức, viên chức lợi dụng vị trí công việc và kẽ hở cơ chế chính sách để sách nhiễu, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp được Thủ tướng Chính phủ đặc biệt lưu ý ngay từ Chỉ thị số 10/2019 về tăng cường xử lý, ngăn chặn có hiệu quả tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp trong giải quyết công việc.

Cụ thể là trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, ở nhiều ngành, nhiều cấp vẫn còn tình trạng cán bộ, công chức, viên chức vì động cơ vụ lợi đã lợi dụng vị trí công tác; lợi dụng kẽ hở về cơ chế, chính sách, pháp luật; lợi dụng lòng tin, sự thiếu hiểu biết về chính sách, pháp luật của một bộ phận người dân để sách nhiễu, gây phiền hà, kéo dài thời gian giải quyết công việc, giải quyết không đúng quy định, không công bằng, không khách quan khi giải quyết công việc liên quan đến người dân, doanh nghiệp đã gây bức xúc, làm xói mòn lòng tin của người dân, doanh nghiệp và cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội.

Với thực tế trên, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phải xử lý nghiêm đối với người đứng đầu cơ quan, đơn vị thiếu trách nhiệm, để cán bộ, công chức, viên chức thuộc quyền quản lý trực tiếp có hành vi nhũng nhiễu, gây phiền hà đối với người dân, doanh nghiệp; xử lý ngay người đứng đầu có biểu hiện bao che, dung túng nhân viên dưới quyền có hành vi sai trái.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC), mặc dù Chính phủ đang nỗ lực cải cách các thủ tục hành chính (TTHC), nhằm gỡ khó cho các doanh nghiệp song việc thực hiện ở các cấp còn nhiều hạn chế, bởi các quy định về TTHC về quyền hạn của mỗi đơn vị và việc thanh tra, kiểm tra cũng chưa có cơ chế rõ ràng.

Thủ tướng yêu cầu một năm chỉ một đơn vị thanh tra vào doanh nghiệp, nhưng hiện đối với ngành xây dựng thì từ phường, quận, Sở Xây dựng đến Bộ Xây dựng đều có thể kiểm tra, chưa kể các cơ quan như Tài nguyên môi trường, Phòng chống cháy nổ, Thuế cũng thanh kiểm tra. Trong khi đó, các thủ tục thanh kiểm tra cũng chưa rõ ràng, minh bạch khiến các đơn vị thi công, nhà thầu phải chịu rất nhiều áp lực.

“Nếu TTHC vẫn cồng kềnh, chồng chéo trong khi các doanh nghiệp chịu áp lực về tiến độ nên phải giải quyết vấn đề nhanh bằng “phong bì” khiến việc tham nhũng vặt vẫn phổ biến” - ông Hiệp đưa ý kiến. Chính vì vậy, cần phải thống nhất các đầu mối và 1 năm kiểm tra 1 lần giúp doanh nghiệp giảm được nhiều thời gian.

Cũng theo ông Hiệp, với kinh nghiệm nhiều năm làm việc với các nhà thầu Nhật Bản, hiện phần lớn các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam đều e ngại các TTHC và họ cũng muốn tránh phải giải quyết các TTHC. Phần lớn doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là doanh nghiệp Nhật Bản rất tuân thủ các quy định của pháp luật và luôn tránh những vấn đề liên quan đến tài chính.

Giám sát chặt và chế tài phải đủ mạnh

Trao đổi với PV Báo Lao Động, TS Lê Đăng Doanh - nguyên Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) nhìn nhận, vụ việc ở Công ty TNHH Tenma diễn ra vào một thời điểm khá bất lợi khi Việt Nam đang được thế giới đánh giá là điểm đến an toàn, thu hút đầu tư và các doanh nghiệp FDI đang lựa chọn giữa Việt Nam, Malaysia, Thái Lan hay Indonesia.

“Vụ này soi rọi một ánh sáng không được thuận lợi và khiến họ rất là suy nghĩ. Điều này cho thấy ngoài những chỉ thị, kêu gọi chống nhũng nhiễu thì cần phải bổ sung thêm những biện pháp giám sát có hiệu quả” - TS Lê Đăng Doanh đưa ý kiến.

Nguyên Viện trưởng CIEM cho rằng, vụ việc trên cho thấy yêu cầu đầu tiên là phải quy định chi tiết và chặt chẽ hơn về sự công khai và minh bạch. Trong đó phải công khai minh bạch tài sản của công chức - viên chức, tiếp theo là cần kiểm soát giao dịch và các khoản chi tiêu một chặt chẽ. Như ai làm ở vị trí nào, phụ trách lĩnh vực, dịch vụ nào liên quan đến Tenma phải công khai, minh bạch rõ ra.

“Một số doanh nghiệp nói và than phiền với tôi là có trường hợp quan chức đi nhậu, đến nửa đêm mới gọi doanh nghiệp đến thanh toán thay. Mà họ không dám phản ánh vì lo sợ sẽ bị gây khó khăn”.

Một yêu cầu quan trọng khác, theo TS Lê Đăng Doanh, là phải tăng cường sự giám sát của quần chúng và báo chí bởi phần lớn các vụ việc tham nhũng, sai trái hiện nay lại là do quần chúng và báo chí phát hiện ra. Điều đó cho thấy chúng ta phải cầu thị và nhìn thẳng vào sự thật để thấy rằng các biện pháp hiện nay có tác động đến đâu. Thứ ba là phải đối thoại và lắng nghe ý kiến của doanh nghiệp một cách bình đẳng.

TS Lê Đăng Doanh cũng cho rằng, một yêu cầu khác là phải chuyển mạnh sang chính phủ điện tử. Như với rất nhiều giao dịch như hải quan, thuế đều phải được làm các thủ tục qua mạng.

Liên quan đến hoạt động thanh kiểm tra, nguyên Viện trưởng CIEM cũng cho rằng, cần công bố lịch thanh kiểm tra rõ ràng và công khai, cũng như phải quy định rõ nếu như không có các phát hiện nào đó thì tối đa bình thường một năm chỉ được thanh kiểm tra bao nhiêu lần, cấp nào được ký quyết định thanh tra đó, kết quả thanh tra đó cũng phải công khai rõ ràng.

“Vụ việc thanh tra xây dựng ở Vĩnh Phúc là một ví dụ điển hình về việc nhũng nhiễu, lạm dụng thanh tra kiểm tra...”.