1. Lâu nay, từ “xuân” thường được hiểu theo nghĩa gốc (nghĩa đen) là mùa xuân. Nhưng trong câu thơ Tết của Bác, từ “xuân” còn được dùng với nghĩa rộng và nghĩa bóng với sự sáng tạo, biến hóa tài tình: “Xuân” được kết hợp với “xanh” thành “xuân xanh” để chỉ tuổi trẻ. “Mười lăm xuân xanh” kết hợp “ba mươi tuổi trẻ” đã làm cho ý thơ khoẻ khoắn, phơi phới niềm tin, cảm hứng thơ xuân in rõ dấu ấn thời đại.
Bốn câu thơ kế tiếp, Bác nêu lên 2 nhiệm vụ chủ yếu của cả nước là xây dựng Chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất nước nhà. Hai nhiệm vụ này được chuyển tải qua lời chúc Tết đầu năm của Người thật thanh thoát, tự nhiên và dễ hiểu:
Chúc đồng bào ta đoàn kết thi đua
Xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa
Chúc đồng bào ta bền bỉ đấu tranh
Thành đồng miền Nam vững bền, mạnh mẽ
Chữ “ta” trong mấy câu thơ trên còn tạo nên sự hòa quyện, gắn bó máu thịt giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân. Kết thúc bài thơ chúc Tết, Bác đã biểu đạt niềm lạc quan, tin tưởng vô hạn:
Cả nước một lòng hăng hái tiến lên
Thống nhất nước nhà, Bắc Nam vui vẻ
Ngay từ ngày đầu năm, vị lãnh tụ của Đảng, đồng thời là người khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) đã truyền cho nhân dân cả nước vận hội mới, nhiệm vụ mới, khí thế mới của cách mạng Việt Nam. Bài thơ xuân của Bác đã đi vào đời sống tình cảm, đời sống chính trị của nhân dân ta, tạo nên sự phấn chấn và xác lập tâm thế vững vàng cho các giới, các ngành và toàn xã hội trước ngưỡng cửa mùa xuân của đất trời và mùa xuân của cuộc đời.
2. Tết Nguyên đán năm 1960, Bác Hồ còn có bài “Mừng Tết Nguyên đán như thế nào”?” đăng Báo Nhân dân số 2132, ngày 18.1.1960. Bài báo nêu những việc đáng chê, đáng khen trong việc ăn Tết, nhắc nhở cán bộ, làm gương, hướng dẫn nhân dân ăn tết vui vẻ, tiết kiệm. Bài báo kết luận:
“Trăm năm trong cõi người ta,
Cần kiệm xây dựng nước nhà mới ngoan.
Mừng xuân, Xuân cả thế gian,
Phải đâu lãng phí cỗ bàn mới Xuân”
Cũng trên Báo Nhân dân xuân năm 1960, Bác Hồ viết bài “Mừng Xuân vĩ đại”, với bút danh Trần Lực, chỉ rõ: “Đặc biệt năm nay chúng ta mừng Xuân với nhiều thắng lợi vẻ vang. Mừng Đảng ta 30 tuổi. Mừng nước nhà 15 xuân. Mừng Hiến pháp mới và mừng Quốc hội mới. Chúng ta mừng Xuân một cách vui vẻ tưng bừng, nhưng tuyệt đối không lãng phí. Chúng ta ra sức thi đua tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm để hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước, để Xuân sau thắng lợi hơn Xuân này”.
Năm 1960 cách nay tròn 60 năm đã ghi dấu quan điểm bảo vệ môi trường sinh thái của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhân dịp Tết cổ truyền của dân tộc, Người phát động Tết trồng cây với tinh thần:
“Mùa xuân là Tết trồng cây
Làm cho đất nước càng ngày càng xuân”
Ngày 18.1.1960, nói chuyện với đồng bào và cán bộ ở Kiến An, Bác Hồ nói: “Tết trồng cây - bộ đội, thanh niên và đồng bào đều hăng hái tham gia. Như thế là tốt. Cán bộ cần phải có kế hoạch chu đáo, hướng dẫn chặt chẽ. Trồng cây nào chắc cây ấy. Trong 5, 7 năm chúng ta sẽ có một nguồn thu hoạch rất to”.
- Cháu không ngờ lại được Bác đến thăm...
Chỉ nói được vậy, chị đã oà lên khóc nức nở.
Vị Chủ tịch Nước an ủi chị:
- Bác không đến thăm những gia đình như cô thì thăm ai...
Bác đã vào nhà thăm hỏi khá lâu năm mẹ con chị Tín. Gọi là nhà nhưng đâu có phải là nhà mà là một cái chái như một túp lều. Chồng chị Tín là công nhân khuân vác ở bến Phà Đen đã mất cách đó 4 năm, còn chị thì cho đến lúc này vẫn chưa có việc làm ổn định. Cảnh nghèo của gia đình đã phũ phàng hiện ra trước mắt Bác. Trên chiếc bàn gỗ mục, chỉ có một nải chuối xanh và một gói kẹo. Đúng là “Ba mươi Tết mà không có Tết”.
Đêm ấy, trên đường về, ngồi trên xe, Bác Hồ trầm ngâm suy nghĩ. Vẻ đăm chiêu thoáng hiện trên gương mặt của Người. 15 năm trước, Tết độc lập đầu tiên, Bác đã đau lòng chứng kiến cảnh một gia đình “Tết mà không có Tết” ở ngõ hẻm Sinh Từ. Đó là khi đất nước mới thoát khỏi vòng nô lệ. Còn bây giờ, kháng chiến đã thắng lợi, hoà bình đã 6 năm, mà lại còn cái cảnh này sao? Không phải ở đâu xa mà ở ngay Thủ đô Hà Nội... Vậy còn bao nhiêu gia đình như thế này ở khắp mọi miền đất nước?
Về đến nhà, nhiều người đang chờ Bác để chúc mừng năm mới. Mọi người băn khoăn khi thấy Bác không vui. Bác kể lại hoàn cảnh gia đình chị Tín cho mọi người nghe. Cuối câu chuyện, Bác nói: “Ta có chính quyền trong tay, nhưng chính quyền đó chưa thực sự là do dân, vì dân. Một số lãnh đạo các địa phương còn quan liêu và nặng về hình thức. Họ không chịu đi sâu, đi sát quần chúng, nên phục vụ quần chúng chưa tốt. Nếu chúng ta chỉ nghe báo cáo của họ thì sẽ không bao giờ nắm được chính xác tình hình để có chủ trương, nghị quyết đúng đắn. Đảng quan liêu, chính quyền quan liêu, thực sự là một nguy cơ đối với đất nước chúng ta”.
Lời nhận định của Bác Hồ - vị cha già dân tộc sau 60 năm đến hôm nay vẫn còn nguyên giá trị.
