Phát biểu trước Quốc hội chiều 21.5, Thượng tướng Tô Lâm, Bộ trưởng Bộ Công an nhận định đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước đối với người phạm tội bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn, đồng thời khuyến khích họ ăn năn hối cải, tích cực học tập, lao động cải tạo để được hưởng sự khoan hồng của Nhà nước, trở thành người có ích cho xã hội.
Trong 10 năm thi hành Luật Đặc xá, Chủ tịch nước đã 07 lần ban hành quyết định về đặc xá nhân các ngày lễ lớn, sự kiện trọng đại của đất nước. Từ năm 2009 đến năm 2016, Chủ tịch nước đã quyết định đặc xá cho 85.897 phạm nhân và 1.123 người đang được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù. Bên cạnh đó, để phục vụ yêu cầu đối ngoại của Đảng và Nhà nước, trong các năm 2014, 2015 và 2016, Chủ tịch nước đã quyết định đặc xá thuộc trường hợp đặc biệt cho 13 phạm nhân và 01 người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù.
Trong thời gian từ năm 2009 đến năm 2017, các đối tượng được đặc xá đã thực hiện xong nghĩa vụ dân sự với số tiền là hơn 3.184 tỉ đồng; trong đó, thu nộp ngân sách nhà nước gần 1.438 tỉ đồng; thu bồi thường cho công dân, tổ chức xã hội hơn 1.746 tỉ đồng; giá trị tài sản thu được là hơn 1.064 tỉ đồng.
Trong tổng số hơn 87.000 người được đặc xá, gần 50.000 người được đặc xá đã có việc làm và thu nhập ổn định và tỷ lệ người có hành vi vi phạm pháp luật, tái phạm tội thấp (1.007 người, chiếm tỉ lệ 1,16%).
Tuy nhiên, tổng kết thực tiễn trên 10 năm thi hành Luật Đặc xá năm 2007 cho thấy nhiều quy định của luật không còn phù hợp, cần phải sửa đổi, bổ sung để cụ thể hóa thẩm quyền của Chủ tịch nước về đặc xá quy định trong Hiến pháp năm 2013, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật khi nhiều bộ luật, luật có liên quan đến đặc xá có sự sửa đổi, bổ sung.
Việc sửa đổi luật Đặc xá được nhận định sẽ khắc phục những khó khăn, bất cập trong 10 năm thi hành Luật Đặc xá năm 2007. Với các quy định về điều kiện của người được đề nghị đặc xá như hiện nay thì số lượng người được đặc xá trong mỗi đợt là khá lớn (bình quân hơn 10.000 người/đợt). Vì thế, có một số ý kiến băn khoăn, cho rằng việc đặc xá như vậy chưa thể hiện rõ tính đặc biệt trong việc hưởng ân huệ của người đứng đầu Nhà nước đối với người phạm tội. Bên cạnh đó, Luật hiện hành chưa quy định cụ thể nên trong thực tế, thời gian tổ chức thực hiện các công việc đặc xá trong mỗi đợt thường là quá ngắn (khoảng 60 ngày) nên gây nhiều áp lực, bị động cho cơ quan tổ chức thực hiện.
Luật cũng chưa quy định cụ thể thủ tục tiến hành bảo hộ công dân đối với phạm nhân là người nước ngoài được Việt Nam đặc xá.
Bộ Công an kiến nghị xây dựng Dự án Luật theo hướng quy định về đặc xá phải có sự khác biệt cơ bản so với các chính sách khoan hồng khác đang được giao cho các cơ quan tư pháp thực hiện, cụ thể hoá quy định thẩm quyền đặc xá của Chủ tịch nước trong Hiến pháp năm 2013; xác định rõ những nguyên tắc pháp lý cơ bản, thời điểm đặc xá, trình tự, thủ tục, đối tượng, tiêu chuẩn được hưởng đặc xá, thẩm quyền và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước và các cơ quan, tổ chức khác trong việc đặc xá…
