Một số ý kiến cho rằng, thu phí đường cao tốc là phí chồng phí, gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp. Ý kiến thứ hai cho rằng, thu phí là cần thiết, giảm áp lực cho ngân sách.
Trao đổi với Lao Động, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho biết, việc thu phí đường bộ đối với đường cao tốc do Nhà nước đầu tư là một trong những vấn đề các quốc gia trên thế giới đã làm, đang làm và có kết quả tương đối tốt.
Theo ông Thịnh, đáng lẽ từ trước đây, chúng ta phải tính đến chuyện có cơ sở pháp lý để triển khai việc Nhà nước bỏ tiền ra xây dựng đường cao tốc thì phải có thu phí.
Ở đây, thay vì BOT thì Chính phủ đứng ra vay vốn, làm cao tốc và thu phí như các doanh nghiệp BOT, như vậy sẽ hiệu quả, tốt hơn cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng.
Về lo ngại phí chồng phí, ông Thịnh cho rằng, người dân không cần quá lo lắng. Bởi lẽ bên cạnh đường cao tốc để thu phí thì đã có những đường bộ xây dựng trước đây đi song song với nó. Khi đó, người dân hoàn toàn có thể sử dụng đường bộ này nếu không muốn đóng phí đi đường cao tốc.
Tuy nhiên, những tuyến đường bộ này vừa hẹp, vừa có lưu lượng xe rất đông, gây ùn tắc, mất thời gian. Bên cạnh đó, tất cả phí đường bộ hiện nay, kể cả số Nhà nước cấp sang cũng chỉ đảm bảo được khoảng 40% phí duy tu, bảo dưỡng đường bộ chứ chưa nói đến phí xây dựng mới.
Do đó, hiện tại ngân sách Nhà nước dù có giới hạn nhưng vẫn đang phải đầu tư xây dựng và cấp bù cho các vấn đề này.
Theo ông Thịnh, việc xây dựng cao tốc có thể bằng các phương thức khác nhau, trong đó có PPP và BOT... Nếu thông qua hình thức BOT thì Nhà nước vẫn phải đứng ra bảo lãnh cho các doanh nghiệp vay vốn cũng như các vấn đề khác có liên quan.
Còn nếu trường hợp Nhà nước đứng ra vay, đầu tư và thu phí thay cho doanh nghiệp BOT thì sẽ hiệu quả hơn. Vì vậy, việc này là cần thiết và không có chuyện phí chồng phí trong xây dựng đường cao tốc và thu phí đường cao tốc.
Còn chuyên gia kinh tế, PGS.TS Ngô Trí Long chỉ rõ, nói đến thuế, phí là vấn đề hết sức nhạy cảm, đặc biệt rất được cộng đồng xã hội quan tâm.
Tuy nhiên, hiện nay, chất lượng đầu tư đường cao tốc còn rất thấp, lãng phí rất lớn. Có những tuyến đường vừa làm xong đưa vào sử dụng đã hỏng. Do đó, nếu nói phí chồng phí cũng là có cơ sở.
Theo ông Long, thu phí tuyến cao tốc Nhà nước đầu tư là bất hợp lý, tạo áp lực lớn lên người dân, doanh nghiệp nhất là trong bối cảnh nền kinh tế đang gặp nhiều khó khăn, phát sinh các chi phí khác kèm theo và khiến cho giá cả của hàng hóa tăng theo chi phí vận chuyển.
"Cần tính đến hiệu quả, khi kinh tế khó khăn, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp còn hạn chế, thu nhập người dân ở mức độ thấp mà lại thêm loại phí này thì rất không hợp lý", ông Long nói và cho biết, tiền thuế của người dân đã nộp về ngân sách và dùng tiền đó để đầu tư, bây giờ tiếp tục thu phí khác nào người dân phải nộp 2 lần thuế.
Trước đó, tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ diễn ra vào chiều 5.8, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy cho biết, khi đề xuất thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư, Bộ GTVT đã tính toán lợi ích mang lại khi các phương tiện đi trên cao tốc nhanh hơn, tiết kiệm nhiên liệu hơn.
Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy khẳng định, nếu được thông qua sẽ tính toán mức thu phí đường bộ cao tốc đầu tư từ ngân sách một cách khoa học, minh bạch, đảm bảo chi trả của người dân.
Về sử dụng nguồn thu phí, ông Huy cho biết, sẽ nộp ngân sách, phục vụ đầu tư hạ tầng và các nhiệm vụ chi khác của Trung ương.
Còn mức thu phí thế nào, mỗi dự án đều đánh giá tác động, lợi ích mang lại và đánh giá khả năng chi trả của người dân, trên cơ sở đó mức phí phải xây dựng một cách khoa học và có lấy ý kiến các cơ quan liên quan.
