ASEAN duy trì bản sắc
Trao đổi với báo giới về hoạt động của ASEAN năm 2021, Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng cho biết, năm qua, ASEAN đứng trước những khó khăn chưa từng có tiền lệ. Dịch bệnh COVID-19 phức tạp, cạnh tranh nước lớn gay gắt, bất ổn nội bộ ở Myanmar là những câu chuyện nổi lên khiến ASEAN phải “căng mình” chống đỡ. Bên cạnh đó, cùng với cộng đồng quốc tế, ASEAN còn phải ứng phó với những vấn đề cố hữu như các thách thức an ninh phi truyền thống, suy giảm kinh tế do dịch bệnh, khoảng cách giàu nghèo mở rộng, suy thoái môi trường gia tăng…
Trên nền bức tranh khu vực và quốc tế bất thường và đầy biến động này, điều đáng mừng là ASEAN duy trì được bản sắc, cộng đồng phát triển, các nước đoàn kết, đối tác coi trọng.
Trước hết, ASEAN tiếp tục phát huy vai trò trung tâm, dẫn dắt nỗ lực ứng phó và phục hồi khu vực. Quỹ ASEAN ứng phó COVID-19 đã trích 10,5 triệu USD trong tổng 25,8 triệu USD để mua vaccine cho các nước thành viên; Kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp ASEAN (RRMS) cũng đã thành hình, số lượng vật tư y tế đã đóng góp và cam kết sẽ đóng góp có tổng giá trị hơn 15 triệu USD. Bên cạnh đó, Khung phục hồi tổng thể ASEAN (ACRF) cũng được triển khai, đi vào cuộc sống.
Xây dựng Cộng đồng vẫn được ASEAN đẩy mạnh. Nổi lên là hơn 90% các Kế hoạch tổng thể đã và đang được triển khai trên tất cả các trụ cột cộng đồng, mang lại những lợi ích đáng kể cho người dân các nước thành viên. Trên nền tảng này, vị thế trung tâm của ASEAN trong đời sống khu vực được khẳng định rõ ràng và nâng lên tầm cao mới. Không chỉ dừng lại ở đó, vị thế quốc tế của ASEAN trong 2021 cũng được nâng cao thông qua các mối quan hệ của Hiệp hội với các đối tác. Điều này thể hiện rõ qua những tương tác Cấp cao và cấp Bộ trưởng cũng như việc ASEAN nâng cấp và mở rộng quan hệ với một loạt đối tác, trong đó có cả những nước lớn.
Biển Đông, nội dung trao đổi lâu năm vẫn được ASEAN đề cập. Các nước khẳng định tầm quan trọng của hoà bình, ổn định tại vùng biển chiến lược này. Các nước cũng thể hiện quyết tâm xây dựng Biển Đông thành vùng biển hoà bình và hợp tác thông qua kiềm chế, thượng tôn pháp luật, xây dựng lòng tin và bảo vệ môi trường. Trong hoàn cảnh hiện nay, ASEAN nhấn mạnh tinh thần trách nhiệm, khẳng định quyết tâm cùng Trung Quốc thực hiện đầy đủ DOC và xây dựng thành công Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) hiệu lực, hiệu quả phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982.
Diễn biến ở Myanmar xảy ra đầu năm là điều bất ngờ, là bài toán khó cho cả ASEAN và thế giới. ASEAN đã hành động một cách nhanh chóng và hết sức linh hoạt. Một mặt thống nhất cần cung cấp hỗ trợ nhân đạo cho Myanmar, mặt khác, ASEAN sẽ tham gia hỗ trợ Myanmar vượt qua khó khăn chính trị trên cơ sở duy trì các nguyên tắc đồng thuận và không can thiệp của ASEAN. Với các tiếp cận này, một thời gian ngắn sau khủng hoảng Myanmar bùng nổ, các cơ chế của ASEAN được kích hoạt, Lãnh đạo Cấp cao họp và thống nhất 5 điểm, ASEAN cử Đặc phái viên của Chủ tịch về Myanmar…
Tiến trình ASEAN hỗ trợ cho Myanmar được triển khai trong suốt 2021, được cả cộng đồng quốc tế trông đợi và đánh giá cao. Nhiều nước lên tiếng ủng hộ quan điểm của ASEAN trong vấn đề này.
Thứ trưởng nhấn mạnh, ASEAN đã có những bước phát triển mới, vị thế và vai trò cũng được nâng cao đáng kể trong năm 2021, là sự kế thừa xứng đáng cho những thành công trước đó của hiệp hội.
Dấu ấn Việt Nam
Theo Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng, ASEAN 2020 thành công rực rỡ, tạo tiền đề cho nhiều hoạt động của ASEAN trong 2021.
Trước hết, những sáng kiến do Việt Nam đề xuất trong 2020 trở thành tài sản chung của cộng đồng, được các nước ủng hộ và đưa vào triển khai. Có những sáng kiến đưa ra từ 2020 như Xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025, đánh giá triển khai Hiến chương, Quỹ ASEAN ứng phó COVID-19 đều ghi nhận những tiến triển đáng chú ý.
Quan điểm và cách tiếp cận của Việt Nam trong nhiều vấn đề cũng được tiếp nhận và áp dụng rộng rãi trong ASEAN. Điển hình là trong trao đổi về những vấn đề như tình hình Myanmar, cách tiếp cận hài hoà, tiệm tiến và phù hợp với Hiến chương ASEAN do Việt Nam đề xuất được các nước tiếp nhận và đưa vào triển khai. Bên cạnh đó, quan điểm của Việt Nam về những vấn đề như cạnh tranh nước lớn, Biển Đông…cũng được tiếp thu và phản ánh đầy đủ trong cả năm 2021.
Ngoài ra, trong năm qua, một nội dung khác cũng được Việt Nam tiếp nối và đưa vào trao đổi trong ASEAN là việc ASEAN tổ chức đối thoại về phát triển tiểu vùng trong khu vực. Đây cũng chính là trọng tâm chính sách của Việt Nam, lấy người dân làm trung tâm, là chủ thể để phục vụ. Trên cơ sở đó, ASEAN cần phát triển bao trùm, ở vị trí trung tâm và hướng tới sự bền vững.
Việt Nam tổ chức thành công Diễn đàn Cấp cao ASEAN về Hợp tác Tiểu vùng vì Phát triển bền vững và Tăng trưởng bao trùm cuối tháng 11.2021 đã tiếp sức cho những nỗ lực của ASEAN trong thu hẹp khoảng cách phát triển, làm vững chắc hơn vai trò trung tâm của ASEAN trong các tiến trình khu vực.
"Như vậy, trong năm 2021 với nhiều gam màu đa dạng, sáng-tối đan xen, Việt Nam đã “góp bút” họa lên những mảng màu tươi sắc" - Thứ trưởng nhận định.
“Chìa khóa” thành công
Theo Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng, hơn nửa thế kỷ tồn tại và phát triển, ASEAN từng đứng trước nhiều thách thức. Nghi kỵ lẫn chia rẽ, khủng hoảng lẫn dịch bệnh, dụ dỗ lẫn lôi kéo, ASEAN đều đã trải qua. Khen ngợi rất nhiều, chỉ trích không thiếu, nhưng thực tế, Hiệp hội vẫn đứng vững, Cộng đồng vẫn phát triển, đối tác vẫn tin tưởng. Thứ trưởng cho rằng, có nhiều bài học được rút ra. Một là, đoàn kết và nhất trí là yếu tố then chốt. Điều này đã và đang giúp ASEAN tồn tại trong một thế giới đầy bất định hiện nay. Có lẽ, đoàn kết và nhất trí sẽ đồng hành với ASEAN trong nhiều năm nữa.
Hai là, minh bạch, linh hoạt và thích ứng vẫn phải là bản sắc trong hoạt động của ASEAN. Trên thực tế, ASEAN đã và đang áp dụng các nguyên tắc này trong mọi hoạt động của mình, cả bên trong lẫn bên ngoài. Các diễn đàn do ASEAN dẫn dắt bởi vậy luôn hấp dẫn và được đối tác đánh giá cao.
Ba là, nhất quán trong lập trường, trung lập trong ứng xử, hài hoà trong tiếp cận là những công cụ chủ yếu giúp ASEAN duy trì vị thế dẫn dắt, vai trò trung tâm, từ đó thực hiện tốt nhiệm vụ là lực lượng chủ đạo trong mọi tiến trình khu vực. Đây chính là đóng góp cho hoà bình, ổn định và phồn vinh chung thông qua thượng tôn pháp luật, đối thoại thẳng thắn, hợp tác chân thành và chia sẻ trách nhiệm.
"Tôi tin rằng, những bài học trên đây đã và sẽ khẳng định giá trị của ASEAN và sự trường tồn của khu vực. Là thành viên của ASEAN, Việt Nam có trách nhiệm chủ động, tích cực tham gia các hoạt động của Hiệp hội, hướng tới môi trường khu vực hoà bình, ổn định, hợp tác vì phát triển bền vững và thịnh vượng lâu dài cho nhân dân các nước" - Thứ trưởng nhấn mạnh.
