Trong tuyên bố ra ngày 31.7, giờ địa phương, Thượng nghị sĩ Jim Risch - Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, cho biết:
“Các hoạt động khảo sát của tàu Trung Quốc trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam - và việc triển khai tàu cảnh sát biển của Trung Quốc - chỉ là bằng chứng mới nhất về việc Trung Quốc sẵn sàng sử dụng hành vi cưỡng ép nhằm khẳng định các yêu sách bất hợp pháp ở Biển Đông".
Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ cho rằng, việc xác định các cách thức cụ thể để đẩy lùi các hành động gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông "cần được ưu tiên hàng đầu trong các chương trình nghị sự của Mỹ tại các cuộc họp với ASEAN tại Bangkok trong tuần này".
Ông Jim Risch cũng cho rằng, ngoài vai trò của Mỹ, điều quan trọng là các đối tác của Mỹ trong khu vực, đặc biệt các nước thành viên ASEAN, "phải sát cánh bên nhau và vững vàng trước sự cưỡng ép của Trung Quốc".
Theo thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa, nếu không có sự lên án mạnh mẽ hơn đối với các hành vi của Trung Quốc, Trung Quốc sẽ tiếp tục có hành động trái phép ở Biển Đông, gây bất lợi cho lợi ích chung của Mỹ trong việc thúc đẩy một Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương thực sự tự do, mở và thượng tôn pháp luật.
Trong khi đó, Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Bob Menendez - Phó Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ nêu rõ trong tuyên bố: "Điều rất quan trọng là Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình ở Biển Đông”.
"Chúng ta cần một chiến lược phản ánh những lợi ích sâu sắc và lâu dài của Mỹ khi hợp tác với các đồng minh và đối tác để giúp xây dựng Biển Đông thành nơi luật pháp quốc tế được tôn trọng, tự do hàng hải được đảm bảo, các dòng chảy thương mại tự do, các tổ chức đa phương trong khu vực là trung tâm và các nước trong khu vực không bị áp bức" - Thượng nghị sĩ Bob Menendez lưu ý.
Ngoài Chủ tịch và Phó chủ tịch của Ủy Ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, Chủ tịch và Phó chủ tịch của Tiểu ban Đông Á-Thái Bình Dương và Chính sách An ninh mạng Quốc tế của Ủy ban cũng nêu quan điểm trong bản tuyên bố này.
Chủ tịch của Tiểu Ban Đông Á-Thái Bình Dương và Chính sách An ninh mạng Quốc tế - Thượng Nghị sĩ đảng Cộng hòa Cory Gardner chỉ ra: “Việc quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Đông và các hành động gây hấn với các quốc gia có yêu sách khác là bất hợp pháp, gây bất ổn và trái với luật pháp quốc tế”.
Ông Cory Gardner bày tỏ hi vọng Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo sẽ dùng cơ hội này để nhấn mạnh rằng Mỹ luôn sát cánh với các đối tác ASEAN, đồng thời kêu gọi có chính sách phối hợp trong khu vực nhằm đối phó với Bắc Kinh như yêu cầu của Đạo luật Sáng kiến Tái bảo đảm Châu Á (ARIA).
"Những hành động của Trung Quốc ở Biển Đông - một trong những vùng biển quan trọng nhất trên hành tinh - đang gây ra những vấn đề sâu sắc” - Thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ Edward Markey - Phó Chủ tịch Tiểu ban Đông Á-Thái Bình Dương và Chính sách An ninh mạng Quốc tế quan ngại.
Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ khẳng định sự ủng hộ đối với các nỗ lực ngoại giao nhằm duy trì hòa bình ở Biển Đông cũng như ủng hộ các nỗ lực của các quốc gia đồng minh và đối tác ở Đông Nam Á, trong đó có nỗ lực tại Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) tại Bangkok.
Phó Chủ tịch Tiểu ban Đông Á-Thái Bình Dương và Chính sách An ninh mạng Quốc tế chỉ rõ, nhiều năm trước, Tòa án Trọng tài Thường trực ở The Hague đã ra phán quyết rõ ràng rằng việc xây dựng đảo nhân tạo của Trung Quốc vi phạm luật pháp quốc tế, và tất cả phải tôn trọng tự do hàng hải. Ông đồng thời cho rằng Mỹ nên thông qua Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển. Tuy nhiên cho tới lúc đó, Mỹ sẽ hành động theo Công ước trên và mong muốn tất cả các quốc gia khác cũng thực hiện như vậy.
