- Thưa ông, việc Trung Quốc đưa tàu Hải Dương 08 và nhóm tàu hộ tống xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam ở phía nam Biển Đông đã vi phạm luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) như thế nào?
- Thứ nhất, bãi Tư Chính - nơi các tàu Trung Quốc đang xâm phạm - cách bờ biển Vũng Tàu 160 hải lý và cách bờ biển đảo Hải Nam Trung Quốc hơn 600 hải lý. Như vậy, bãi Tư Chính nằm hoàn toàn trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Trong vùng đặc quyền kinh tế, Việt Nam có quyền chủ quyền và quyền tài phán với toàn bộ tài nguyên thiên nhiên và tài nguyên sinh vật. Điều này được quy định rõ ràng trong UNCLOS, chứ Việt Nam không có quyền bịa ra.
Thứ hai, tàu Hải Dương 08 và một loạt tàu hải cảnh Trung Quốc đến bãi Tư Chính mà không được sự đồng ý của chính phủ Việt Nam là vi phạm UNCLOS 1982 - công ước mà họ cũng là một thành viên. Bên cạnh đó, việc xâm phạm quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia của Việt Nam là đi ngược lại những tuyên bố mà ông Tập Cận Bình đã cam kết với lãnh đạo cấp cao Việt Nam rằng, hai bên hợp tác duy trì ổn định ở Biển Đông, không làm phức tạp thêm tình hình. Rõ ràng Trung Quốc đã vi phạm công ước, xâm phạm quyền chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam và đi ngược lại những điều đã cam kết.
Thứ ba, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng cách đây không lâu nói rằng tàu Hải Dương 08 tác nghiệp ở Vạn An Than (bãi Tư Chính) thuộc quần đảo Nam Sa (quần đảo Trường Sa của Việt Nam), nằm trong đường 9 đoạn nơi Trung Quốc có tuyên bố chủ quyền. Ý kiến của nhà nước Trung Quốc thông qua ông Cảnh sảng là 3 lần sai.
Cái sai thứ nhất, về mặt địa lý, bãi Tư Chính cách Trường Sa 600km và hoàn toàn nằm ngoài Trường Sa. Về mặt địa chất, giữa bãi Tư Chính và Trường Sa còn một rãnh sâu nữa.
Thứ hai, theo UNCLOS quy định, bãi Tư Chính là bãi chìm dưới nước, mà bãi chìm dưới nước thì không phải là đối tượng xác định chủ quyền, trừ khi nó nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của một quốc gia, mà ở đây là của Việt Nam.
Thứ ba, ngày 12.7.2016, Tòa Trọng tài của Liên Hợp Quốc thành lập theo Phụ lục 7 UNCLOS 1982 đưa ra phán quyền nói rằng Trung Quốc không có cơ sở pháp lý nào đòi quyền chủ quyền, quyền tài phán ở vùng nước trong đường 9 đoạn. Như vậy, tuyên bố của ông Cảnh Sảng là hoàn toàn sai về luật pháp, sai về lịch sử. Trong 3.000 năm qua, Trung Quốc chưa bao giờ làm chủ bãi Tư Chính, làm chủ Trường Sa, mà chỉ nói lấy được. Đây là một sự nguỵ biện, lừa dối dư luận, lừa dối 1,4 tỉ người Trung Quốc, gần 100 triệu người Việt Nam và lừa dối 6 tỉ người khác trên hành tinh này.
- So với vụ Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương 981 xâm phạm chủ quyền Việt Nam ở Biển Đông thì vụ Hải Dương 08 ở mức độ nghiêm trọng như thế nào, thưa ông?
- Theo tôi vụ Hải Dương 08 nghiêm trọng gấp nhiều lần so với Hải Dương 981 năm 2014. Với vụ giàn khoan Hải Dương 981, Trung Quốc cũng vi phạm UNCLOS, tuy nhiên tại tọa độ mà Hải Dương 981 hoạt động năm 2014 không có nhiều dầu khí. Trung Quốc đã rút sau khi thử phản ứng của Việt Nam và cộng đồng quốc tế.
Lần này thì khác. Xét về kinh tế, 35 năm nay Việt Nam đã khai thác ở bãi Tư Chính, Vũng Mây trong dự án Nam Côn Sơn. Điều nghiêm trọng lần này là Trung Quốc muốn đánh thẳng vào “dạ dày” Việt Nam, đưa tàu hải cảnh vào ngăn không cho các cường quốc hợp tác và khai thác dầu khí với Việt Nam, phá hoại quan hệ kinh tế quốc tế của Việt Nam.
Xét về góc độ quốc phòng an ninh, bãi Tư Chính là yết hầu của Biển Đông, mọi con tàu đều đi qua đây để ra Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Trung Quốc đưa tàu vào tác nghiệp ở đây là ngăn chặn con đường hàng hải quan trọng nhất, vào tận nhà với ý đồ phá hoại nền kinh tế Việt Nam.
- Cho đến nay, Trung Quốc đã phớt lờ các yêu cầu chính đáng từ phía Việt Nam, vậy Việt Nam nên tính tới các kịch bản phản ứng tiếp theo như thế nào, thưa ông?
- Việt Nam vẫn phải kiên trì giải pháp hoà bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, yêu cầu phía Trung Quốc thực hiện mọi cam kết với Việt Nam. Trong các chuyến thăm năm 2017 của cố Chủ tịch Nước Trần Đại Quang sang Trung Quốc dự Diễn đàn Vành đai và Con đường và trong chuyến thăm Việt Nam tháng 11.2017 của Tổng Bí thư, Chủ tịch Nước Tập Cận Bình, Trung Quốc đã cam kết hợp tác duy trì ổn định ở Biển Đông, không làm phức tạp thêm tình hình. Tôi nghĩ, Việt Nam cần nêu rõ quan điểm này với Trung Quốc, yêu cầu họ thực hiện điều đã cam kết, tiếp tục con đường đàm phán song phương trên cơ sở luật pháp quốc tế.
Trên thực địa cần đảm bảo lực lượng cần thiết để bảo vệ các giàn khoan của Việt Nam. Trên diễn đàn quốc tế, tôi đề nghị tiếp tục đưa vấn đề này ra Liên Hợp Quốc. Mặc dù sẽ không có nghị quyết nào của Hội đồng Bảo an và Đại hội đồng, nhưng chúng ta phải thông báo với 192 quốc gia thành viên rằng Việt Nam đang bị xâm phạm quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia. Việc này là cần thiết.
Ngoài ra, chúng ta cũng phải sẵn sàng các phương pháp khác. Cuộc đấu tranh này diễn ra nhiều cách, cách thức hiện nay là đàm phán hoà bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế. Khi cần, chúng ta có thể khởi kiện ra toà quốc tế. Tôi tin chắc rằng cộng đồng quốc tế luôn đứng về lẽ phải và ủng hộ Việt Nam.
- Xin cảm ơn ông!
