"James Bond của lòng nhân ái"
Tỉ phú Chuck Feeney sinh năm 1931 tại Elizabeth, New Jersey, Mỹ. Ông là người đầu tiên trong gia đình học đại học. Từ nhỏ, tỉ phú người Mỹ gốc Ireland đã xúc tuyết, bán thiệp Giáng sinh tận nhà để kiếm tiền. Khi học đại học, bạn bè gọi ông là “sandwich man” bởi thường bán bánh mì.
Năm 1960, Feeney và người bạn cùng lớp Robert Miller sáng lập hãng bán lẻ Duty Free Shoppers (DFS) - công ty đưa cả 2 trở thành tỉ phú.
Thành công trong kinh doanh, được truyền cảm hứng từ lòng nhân ái của mẹ và sau đó là một bài luận về sự giàu có, trong đó lập luận rằng, cách sử dụng của cải tốt nhất là giúp đỡ người khác, tỉ phú Chuck Feeney thành lập quỹ từ thiện Atlantic năm 1982.
Tuy nhiên, Chuck Feeney đóng góp từ thiện cho Atlantic dưới dạng ẩn danh. Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Atlantic Christopher G. Oechsli từng tiết lộ: “Giấu tên là kết hợp giữa sự khiêm nhường của Chuck và mong muốn ít thu hút sự chú ý. Ông ấy muốn gặp gỡ mọi người, trò chuyện, tìm hiểu và hành động mà không thu hút quá nhiều sự chú ý hoặc công nhận".
Sau những hoạt động từ thiện đầu tiên cũng như đã cân nhắc nhu cầu cá nhân và gia đình, Chuck Feeney quyết tâm dành gần như toàn bộ tài sản cho hoạt động từ thiện. Ông luôn giấu tên trong 15 năm tài trợ đầu tiên cho Atlantic nên rất ít người biết về nguồn tài trợ.
Dù bí mật quyên góp, Chuck Feeney tích cực trong các hoạt động, đích thân đến những địa điểm Atlantic tài trợ, gặp gỡ những người làm việc và những người được hưởng lợi từ các chương trình.
Trong nhiều thập kỷ, tỉ phú Feeney quyên góp hơn 8 tỉ USD tài sản thông qua Quỹ Atlantic. Là nhà từ thiện, ông đi tiên phong trong ý tưởng Cho đi khi còn sống (Giving While Living). Sự hào phóng của Feeney tác động đến tỉ phú Bill Gates, Warren Buffett khi khởi động Giving Pledge (Cam kết cho đi) năm 2010.
Tỉ phú Warren Buffett từng nói: “Chuck là viên đá đầu tiên về nguồn cảm hứng cho Cam kết cho đi. Ông ấy là hình mẫu cho tất cả chúng tôi. Tôi sẽ mất tới 12 năm sau khi qua đời mới có thể hoàn thành những gì ông ấy đang làm trong suốt cuộc đời ông".
“Cam kết lâu dài của Chuck về Cho đi khi còn sống đã trở thành kim chỉ nam cho Melinda và tôi. Chuck đã là ngọn hải đăng cho chúng tôi trong nhiều năm. Ông ấy đã sống theo Cam kết cho đi rất lâu trước khi chúng tôi ra mắt chương trình" - Bill Gates chia sẻ.
Tỉ phú 90 tuổi tích lũy hàng tỉ USD nhưng sống thanh đạm như một tu sĩ. Cây viết Steven Bertoni của Forbes kể, lần đầu gặp năm 2012, tỉ phú Feeney ước tính dành ra khoảng 2 triệu USD cho việc nghỉ hưu của 2 vợ chồng ông. Dù giàu có, Feeney sống bình dị trong căn hộ "kiểu ký túc xá sinh viên" ở San Francisco.
Bởi chiến dịch từ thiện kín đáo của vị tỉ phú người Mỹ trên toàn cầu, Forbes đã gọi ông là "James Bond của lòng nhân ái". Trong một chuyến thăm Bệnh viện Đà Nẵng, Việt Nam, tháng 11.2005, tỉ phú Feeney tiết lộ lý do ông ẩn danh từ thiện: "Sự thật là, mọi công sức đều là của các bạn. Chúng tôi cũng góp phần mình, nhưng là phần dễ. Công việc thực sự là ở phía các bạn".
Hàn gắn vết thương chiến tranh
Trong cuốn sách "Quỹ từ thiện Atlantic: Việt Nam", tác giả Liên Hoàng lưu ý, tỉ phú Chuck Feeney không tham gia cuộc dính líu của Mỹ vào chiến tranh tại Việt Nam, "nhưng cũng như nhiều người Mỹ khác, ông không coi những gì xảy đến ở Việt Nam trong và sau cuộc chiến ấy là công bằng và ông thấy bị hối thúc vào làm cái gì đó". "Chúng ta mắc nợ người Việt Nam, sau những gì chúng ta đã đối xử với họ" - vị tỉ phú Mỹ từng chia sẻ.
Hoạt động từ thiện đầu tiên của tỉ phú Chuck Feeney ở Việt Nam lại tình cờ thông qua Đông Tây Hội Ngộ - tổ chức từ thiện có trụ sở ở California từng thu hút nhiều sự ủng hộ từ các cựu binh Mỹ trong chiến tranh ở Việt Nam.
Lương duyên với Việt Nam bắt đầu từ 1997 khi tỉ phú Feeney đọc bài viết trên tờ nhật báo vùng San Francisco viết về quỹ Đông Tây Hội Ngộ. Lúc đó, quỹ đang cạn tiền, chỉ đủ ngân sách cho 5 tháng tới. Sau khi đọc bài báo ấy, Feeney gặp Mark Stewart - giám đốc điều hành Đông Tây Hội Ngộ và viết chi phiếu 100.000 USD cho quỹ. Tỉ phú người Mỹ chỉ đề nghị Mark Steward cho biết đã làm gì với số tiền đó và cam kết có thể đóng góp thêm.
Hài lòng với cách Đông Tây Hội Ngộ sử dụng khoản tài trợ ban đầu, tỉ phú Feeney cử đồng sự lâu năm là Robert Matousek đến Việt Nam. "Chuck đã nhận ra Việt Nam là nơi đáng đầu tư nhất. Ông ấy thường đi bộ vào mọi ngóc ngách của các bệnh viện và trường học tồi tàn, miệng lẩm bẩm: "Mình có thể cải tạo lại cái này, xây mới lại cái kia" - nhiều năm sau này Robert Matousek chia sẻ với tác giả viết tiểu sử tỉ phú Feeney.
Mark Conroy - Giám đốc Đông Tây Hội Ngộ ở Việt Nam - từng nhắc tới lần gặp đầu tiên với tỉ phú Chuck Feeney rằng: "Chuck nói rõ là ông ấy thấy chúng ta đã xử tệ với Việt Nam sau chiến tranh và muốn xem ông ấy có thể giúp được gì và như thế nào".
"Chuck không chỉ dùng lý trí mà là cả tấm lòng của mình. Nó hiện rõ trong ánh mắt ông ấy khi lần đầu ông thấy những đứa trẻ được đưa đến bệnh viện với những thương tích do mìn nổ, vẫn còn từ thời chiến tranh" - bác sĩ người Mỹ gốc Việt Lê Nhân Phượng, cựu Giám đốc Atlantic tại Việt Nam, nói.
Chuyến thăm đầu tiên của tỉ phú Chuck Feeney diễn ra năm 1998. Đi cùng tỉ phú Feeney trong chuyến thăm Đà Nẵng đầu tiên, ông Christopher G. Oechsli - Chủ tịch và Giám đốc điều hành quỹ từ thiện Atlantic - tiết lộ, tỉ phú Chuck Feeney thích tận mắt chứ không muốn nghe kể.
"Một lần khi chúng tôi đi thăm những phòng mổ cổ lỗ tại Bệnh viện Đa khoa Đà Nẵng, Chuck rất đau lòng khi thấy một nông dân Việt Nam còn trẻ tuổi bị cấp cứu trong tình trạng thân thể vỡ nát vì vấp phải mìn nổ, một hậu quả chiến tranh, và không có cách gì chữa chạy được. Atlantic đã nhanh chóng đầu tư xây dựng một phòng cấp cứu cho bệnh viện đó" - Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành quỹ từ thiện Atlantic nhớ lại.
Việt Nam là trong 8 khu vực trên thế giới nằm trong ưu tiên toàn cầu của Atlantic. Từ niềm tin suốt đời rằng, y tế và giáo dục là 2 yếu tố làm nền tảng cho sự thịnh vượng của một đất nước, tỉ phú Feeney chú trọng đến lĩnh vực này trong giai đoạn đầu của quỹ Atlantic tại Việt Nam. "Việt Nam là đúng nơi, đúng lúc, đúng người. Sức sống và quyết tâm thay đổi, di sản bất công của cuộc đụng độ tàn bạo, và những khả năng cải thiện việc đáp ứng những nhu cầu về y tế và giáo dục đều rất rõ ràng. Qua lăng kính sự nghiệp của Chuck, ông đã cảm nhận được rằng những người nhận tài trợ sẽ biến các nguồn lực do chúng tôi cung cấp thành những thay đổi có ý nghĩa và bền vững. Và họ vượt quá những mong đợi ấy của chúng tôi" - ông Christopher G. Oechsli nhấn mạnh.
