Đất đóng băng mà một chiến dịch quân sự bí mật thu thập được ở Greenland trong Chiến tranh Lạnh đã che giấu một bí mật khác: Những hóa thạch bị chôn vùi có thể hàng triệu năm tuổi.
Theo tờ Live Science, những phân tích gần đây cho thấy những thực vật này được bảo quản tốt đến mức "trông như chúng vừa chết ngày hôm qua".
Các nhà khoa học của quân đội Mỹ đã đào lõi băng ở tây bắc Greenland vào năm 1966 trong khuôn khổ Dự án Iceworm - tên mật của chương trình thí nghiệm bố trí vũ khí của quân đội Mỹ trong Chiến tranh Lạnh với Liên Xô.
Dự án bắt đầu từ năm 1958 nhằm xây dựng một mạng lưới gồm phần lớn các vũ khí hạt nhân lưu động ở trong lòng núi băng lục địa ở đảo Greenland - lãnh thổ tự trị của Đan Mạch.
Dự án khởi sự bằng việc thiết lập Trại Thế kỷ (Camp Century) ở độ cao 2.000 m tại phần tây bắc đảo Greenland, để nghiên cứu việc xây dựng một hệ thống đường hầm trong lòng núi băng dài tổng cộng khoảng 4.000 km, sâu 10 m, trong một khu vực rộng 140 km2, bố trí khoảng 600 tên lửa mang đầu đạn hạt nhân và khoảng 11.000 người phục vụ trong đường hầm đó.
Nhưng Iceworm đã thất bại; căn cứ bị bỏ hoang và lõi băng bị bỏ quên ở Đan Mạch cho đến khi nó được phát hiện lại vào năm 2017.
Khi các nhà khoa học nghiên cứu phần lõi băng vào năm 2019, họ phát hiện ra những mảnh vỡ của thực vật hóa thạch có thể đã phát triển rực rỡ từ 1 triệu năm trước. Lớp băng hiện tại của Greenland được cho là gần 3 triệu năm tuổi, nhưng những mảnh thực vật nhỏ bé nói điều ngược lại, cho thấy tại một số thời điểm trong vòng 1 triệu năm qua - có thể trong vài trăm nghìn năm gần đây - phần lớn Greenland không có băng.
Ngày nay, hầu hết Greenland được bao phủ bởi băng, rộng 1,7 triệu km2 - gấp khoảng 3 lần diện tích của bang Texas. Nếu tất cả băng ở Greenland tan chảy, nước biển sẽ dâng lên khoảng 7 mét - theo Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) báo cáo vào năm 2019. Điều đó đủ để làm ngập các thành phố ven biển trên toàn thế giới - các nhà khoa học viết trong nghiên cứu mới, xuất bản ngày 15.3 trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences.
Phát hiện sửng sốt
Công binh lục quân Mỹ bắt đầu xây dựng Camp Century vào năm 1958, và các nhà khoa học B.L. Hansen và Chester Langway Jr. đã giám sát việc đào lõi băng dài 3,4 mét từ độ sâu 1.368 m dưới lớp băng.
Andrew Christ - tác giả chính của nghiên cứu mới - cho biết: Sau khi quân đội chấm dứt Dự án Iceworm, phần lõi được đưa vào lưu trữ, đầu tiên là tại Đại học Bang New York tại Buffalo - nơi Langway là nhà nghiên cứu - và sau đó là tại Viện Niels Bohr ở Copenhagen. Andrew Christ hiện là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ và giảng viên tại Khoa Địa chất, Đại học Vermont ở Burlington.
Christ nói với tờ Live Science: “Phần đáy của lõi băng là những khối trầm tích đông lạnh, dài khoảng 10 cm và rộng 10 cm. Họ cho chúng vào các lọ thủy tinh, dán nhãn "Camp Century sub ice", và sau đó quên chúng. Mãi đến năm 2017, trong một đợt kiểm kê, khi người phụ trách cơ sở Jørgen Peder Steffensen nhận ra các mẫu lõi bị thất lạc từ lâu, ông mới nhanh chóng liên lạc với các nhà nghiên cứu về việc kiểm tra các lớp trầm tích".
"Khi chúng tôi tìm thấy hóa thạch, đó là một trong những khoảnh khắc 'Eureka!' - điều đó hoàn toàn bất ngờ" - Christ nói.
Khi họ rửa sạch lớp đất đóng băng để phân loại thành các hạt có kích thước khác nhau, họ nhận thấy "những thứ nhỏ màu đen" nổi trong nước. Christ đã soi chúng dưới kính hiển vi, và thật kinh ngạc, có những cành cây và lá hoá thạch trong lớp trầm tích đóng băng này.
"Cách tốt nhất để mô tả chúng là đông khô. Khi chúng tôi kéo những thứ này ra và đổ một ít nước lên, chúng giống như bung ra, như kiểu chúng vừa mới chết ngày hôm qua" - Christ nói.
Các tác giả cho biết, những loài thực vật như vậy - có thể từ rừng cây - chỉ có thể phát triển trên Greenland nếu băng trên đảo gần như biến mất. Vì vậy bước tiếp theo là tìm hiểu xem điều đó đã xảy ra gần đây như thế nào.
Christ nói: “Chúng tôi chắc chắn đã có một vùng tây bắc Greenland không có băng giá trong khoảng thời gian dài.
Dựa trên hồ sơ địa chất và địa hóa đại dương, các nhà khoa học ước tính, tảng băng hiện tại của Greenland vẫn tồn tại ở kích thước tương tự trong khoảng 2,6 triệu năm.
Tuy nhiên, những phát hiện mới của các nhà nghiên cứu cho thấy, băng đã biến mất gần như hoàn toàn khỏi Greenland trong ít nhất một giai đoạn đóng băng sâu gần đây nhất của hòn đảo, cho thấy ngưỡng ổn định của tảng băng trước đây chưa được biết đến.
