Chỉ một vài tháng trước, thế giới đang tận hưởng sự tự do di chuyển lớn hơn bất cứ lúc nào trong lịch sử. Giao thông hàng không tăng liên tục trong nhiều thập kỷ. Henley Passport Index, chỉ số hộ chiếu của Công ty Tư vấn và Cư trú toàn cầu Henley & Partner, cho biết vào tháng 1 rằng Nhật Bản đứng đầu bảng xếp hạng hộ chiếu quyền lực nhất năm 2020, khi công dân Nhật Bản có thể đến 191 quốc gia và vùng lãnh thổ mà không cần xin thị thực trước.
Trên toàn thế giới, công dân được hưởng trung bình miễn thị thực hoặc xin thị thực tại nơi đến ở 107 quốc gia và vùng lãnh thổ - gần gấp đôi so với con số 58 khi Henley bắt đầu công bố chỉ số hộ chiếu toàn cầu vào năm 2006.
Nhưng ngày nay, với 93% dân số thế giới sống ở các quốc gia có lệnh cấm đi lại do COVID-19, sân chơi đã tạm thời bị san bằng.
Mất đi sự tự do đi lại mà chúng ta từng coi là đương nhiên, những tác động dài hạn và ngắn hạn đối với quyền lực hộ chiếu trong năm 2020 và hơn thế nữa là gì? CNN Travel đã trò chuyện với Christian Kalin, người sáng lập Henley Passport Index và đôi khi được gọi là "Vua hộ chiếu".
Châu Á dẫn đầu
"Đó là một thước đo rất đơn giản" - Kalin nói về chỉ số hộ chiếu, dựa trên dữ liệu do Cơ quan Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA) cung cấp và bao gồm 199 hộ chiếu và 227 điểm đến. "Đó là sự phản ánh rộng rãi về các mối quan hệ địa chính trị và thước đo độ mở của các quốc gia”.
Nhật Bản giữ vị trí đầu bảng xếp hạng khi bước vào quý hai năm 2020, Singapore ở vị trí thứ hai, Đức và Hàn Quốc xếp thứ ba.
Luxembourg và Tây Ban Nha cùng Italia và Phần Lan ở vị trí thứ tư, trong khi Áo đã vươn lên cùng Đan Mạch ở vị trí thứ năm. Chỉ số được cập nhật theo thời gian thực trong suốt cả năm, và khi thay đổi chính sách thị thực có hiệu lực.
Tuy nhiên, những tình huống chưa từng có tiền lệ của đại dịch COVID-19, trong một số trường hợp, đã làm biến đổi quyền lực của hộ chiếu.
"Hãy nhìn vào Tây Ban Nha, hoặc bất kỳ quốc gia nào khác bị phong toả hoàn toàn. Trước đây, với tư cách là một công dân Tây Ban Nha, bạn có một trong những cuốn hộ chiếu tốt nhất trên thế giới về tự do đi lại mà không cần thị thực”, Kalin giải thích. “Nhưng bây giờ, nếu bạn là công dân Bangladesh - thông thường được miễn thị thực tới rất ít nước - bạn có thể tự do ra sân bay và lên một chuyến bay nếu có, và rời khỏi Tây Ban Nha" - Kalin nói.
An ninh y tế
Theo quan điểm của Kalin, đại dịch sẽ không ảnh hưởng lâu dài đến chỉ số hộ chiếu và mọi thứ có thể sẽ trở lại bình thường.
Tuy nhiên, "nếu bạn nhìn vào cuộc khủng hoảng hiện nay, các khía cạnh của sức khỏe - chất lượng của hệ thống y tế, chất lượng y tế khẩn cấp, tiếp cận bảo hiểm y tế và dịch vụ y tế - đột nhiên xuất hiện. Điều đó chưa bao giờ là tiêu chí để xem xét về chính sách thị thực khi xếp hạng một cuốn hộ chiếu”.
Liệu an ninh y tế trong tương lai có phải là một yếu tố lớn hơn khi nói đến việc miễn thị thực hay không sẽ là một vấn đề thú vị - Kalin nói.
“Vua hộ chiếu” cho hay, đáng chú ý là chỉ số hộ chiếu là một công cụ hiệu quả nhưng thô sơ trong việc so sánh ảnh hưởng địa chính trị. Ví dụ, Mỹ hấp dẫn hơn ở góc độ điểm đến kinh doanh và giải trí so với Triều Tiên, nhưng chỉ số xếp hạng hộ chiếu (dưới góc độ được miễn thị thực bao nhiêu nước) có giá trị như nhau.
Trong thông cáo báo chí ngày 7.4, Kalin cho biết: "Vài tuần qua đã cho thấy rõ rằng tự do đi lại phụ thuộc vào các yếu tố đôi khi có thể hoàn toàn nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng tôi. Khi mối quan tâm về sức khỏe cộng đồng và an ninh được ưu tiên hơn tất cả những thứ khác, đây là cơ hội để phản ánh về việc quyền tự do đi lại và quyền công dân có ý nghĩa thế nào đối với chúng ta, những người có lẽ từng nghĩ đó là chuyện mặc nhiên được hưởng”.
Top hộ chiếu quyền lực nhất năm 2020 theo xếp hạng của Henley Passport Index:
1. Nhật Bản (191 điểm đến).
2. Singapore (190).
3. Hàn Quốc, Đức (189).
4. Italia, Phần Lan, Tây Ban Nha, Luxembourg (188).
5. Đan Mạch, Áo (187).
6. Thụy Điển, Pháp, Ireland, Hà Lan, Bồ Đào Nha (186).
7. Mỹ, Anh, Bỉ, Na Uy, Thụy Sĩ (185).
8. Cộng hòa Czech, Hy Lạp, Malta, New Zealand (184).
9. Canada, Australia (183).
10. Hungary (182).
