“Đó là một bước tiến lớn. Tôi rất hạnh phúc. Tất cả là để khôi phục các dòng sông và quần thể cá khỏe mạnh" - Tore Solbakken thuộc câu lạc bộ câu cá Na Uy Gudbrandsdal Sportsfiskeforening, người đã vận động trong 5 năm để phá bỏ đập ngăn sông của nhà máy thủy điện cũ.
Được xây dựng năm 1916, con đập cao 7m ở thị trấn nhỏ Favang, Innlandet, phía đông Na Uy, đã không được sử dụng trong hơn 50 năm. Tromsa là một nhánh của sông Lagen, chảy vào hồ Mjosa, hồ lớn nhất của Na Uy.
Việc phá bỏ con đập sẽ giúp cá trong khu vực phát triển mạnh trở lại, bao gồm cá tuyết sông, cá đầu bò Alpine, cá tuế thông thường... Các nhà vận động hy vọng, loài động vật được hưởng lợi chính của việc khơi thông lại dòng chảy là cá hồi, loài vốn có thể nặng hơn 10kg và kiếm ăn ở các hồ hạ lưu và sông Lagen. Cho đến nay, loài cá này chỉ có thể sống và đẻ trứng ở khu vực 950m ở hạ lưu, trong khi chúng vốn có thể bơi lên tới 10k ở thượng lưu.
Chiến dịch của Solbakken và 120 thành viên của câu lạc bộ câu cá đã góp phần thúc đẩy chính phủ Na Uy đồng ý chi 3,4 triệu kroner (396.000 USD) để dỡ bỏ con đập. Trong tuần này, nhóm dỡ đập đã khoan 5 lỗ sâu vào con đập sau đó đưa 20kg thuốc nổ vào mỗi lỗ. Con đập sẽ bị nứt ở giữa và trên cùng sau đó máy xúc sẽ được huy động để làm việc.
The Guardian cho hay, nổ đập là bất thường ở Châu Âu nhưng được đánh giá là phương pháp an toàn nhất trong trường hợp này.
Sau đó, nhóm nghiên cứu sẽ bắt đầu khôi phục dòng sông ngay ở địa điểm xây dựng đập. Ulrich Pulg, nhà sinh vật học cá và chuyên gia phục hồi sông cho biết: “Đập Tromsa nằm trong một hẻm núi dốc, vì vậy thách thức của chúng tôi là xây dựng một thác bậc thang giống như hồ bơi tự nhiên để cá bơi ngược dòng trong dòng chảy mạnh".
Việc Na Uy phá hủy con đập là một phần của xu hướng loại bỏ những rào cản cũ cản trở các tuyến đường thủy của Châu Âu. Vào tháng 10, Chương trình Dòng sông Mở, một dự án trị giá 42,5 triệu euro nhằm cung cấp các khoản tài trợ để hỗ trợ dỡ bỏ các đập nhỏ và khôi phục dòng chảy của những con sông trên khắp Châu Âu, đã được khởi động với sự hỗ trợ của quỹ từ thiện Arcadia. Tháng trước, Ủy ban Châu Âu công bố hướng dẫn cho các quốc gia thành viên xác định những rào cản có thể được dỡ bỏ nhằm đạt mục tiêu khôi phục 25.000km sông chảy tự do trước năm 2030.
Theo ước tính, có ít nhất 1,2 triệu rào cản trong các dòng chảy ở Châu Âu là nhân tố dẫn đến sự sụt giảm nghiêm trọng số lượng cá nước ngọt di cư trên khắp lục địa, với số lượng giảm hơn 90% từ năm 1970 đến năm 2016.
Sau Na Uy, nhiều đập khác được chuẩn bị dỡ bỏ trên khắp Châu Âu trong năm 2022, bao gồm cả ở Tây Ban Nha, Pháp và Anh.
