Tầm quan trọng của eo biển Hormuz
Việc Iran đe dọa đóng cửa eo biển Hormuz không phải là mới mà đúng hơn là 1 chiến thuật Tehran đã dùng nhiều lần. Bộ Thông tin Năng lượng Mỹ ước tính, khoảng 1/5 tổng lượng dầu thế giới đi qua eo biển Hormuz và 1/3 tổng lượng tàu chở dầu đi qua eo biển rộng có 3.2 km này, tương đương 18.5 triệu thùng dầu mỗi ngày. Những con số đáng kinh ngạc này làm rõ tầm quan trọng của sự ổn định ở eo biển chiến lược nằm giữa Iran và Oman, kết nối vịnh Persian với vịnh Oman, biển Arab và Ấn Độ Dương.
Vì vậy, việc Tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), thiếu tướng Mohammad Ali Jafari nêu rõ hồi đầu tháng 7 rằng, “chúng tôi sẽ khiến cho các bên đối đầu hiểu rằng, hoặc tất cả có thể sử dụng eo biển Hormuz, hoặc không ai hết” không hoàn toàn đáng ngạc nhiên hay thậm chí mới. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là không có lý do để quan ngại khi căng thẳng Mỹ-Iran leo thang quanh eo biển Hormuz.
Có nhiều nguyên nhân để chính quyền Tổng thống Donald Trump muốn eo biển Hormuz mở cửa thông suốt. Vận chuyển không bị gián đoạn qua Hormuz có nghĩa là giá dầu ổn định, góp phần ổn định nền kinh tế toàn cầu. Nhưng với việc Mỹ dọa trừng phạt xuất khẩu dầu của Iran, giá dầu có thể sẽ tăng trong năm nay.
Để bù lại điều này, chính quyền ông Trump hối thúc Saudi Arabia tăng sản lượng dầu để ngăn chặn giá dầu tăng vọt. Mặc dù Saudi Arabia đã tăng sản lượng dầu một cách phù hợp, nhưng không đến mức họ có thể kiềm chế hoàn toàn giá dầu. Do vậy, việc phong tỏa eo biển Hormuz sẽ đẩy giá dầu lên cao, làm thất bại kế hoạch ổn định giá của chính quyền ông Trump.
Bên cạnh đó, Iran có thể theo đuổi các lựa chọn khác khiến Mỹ phải đau đầu ở vùng Vịnh nhưng không đến mức xung đột mở. Hải quân IRGC có thể quấy nhiễu chiến hạm của hải quân Mỹ ở vùng Vịnh, trong khi rõ ràng không có các kênh ngoại giao để giải quyết những tình huống xung đột tiềm ẩn. Với việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran, chưa rõ Washington sẽ giao tiếp với Tehran như thế nào.
Vẫn nhiều khả năng hóa giải căng thẳng
Mặc dù chắc chắn Mỹ sẽ phản ứng quân sự trong trường hợp Iran đóng cửa eo biển Hormuz, song Mỹ có thể hành động cùng các đối tác quốc tế hơn là hành động một mình. Giới chức Mỹ nói với CNN rằng, họ khuyến khích các đối tác khu vực chống lại Iran. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis nhấn mạnh trong những tuyên bố gần đây rằng, trong quá khứ, cộng đồng quốc tế đã hợp tác chung để đối phó với mối đe dọa đóng cửa eo biển của Iran.
Tuy nhiên, khả năng hóa giải căng thẳng Mỹ-Iran không phải là không có. Chỉ vừa cuối tháng 7, Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẵn sàng gặp lãnh đạo Iran mà không cần điều kiện tiên quyết. Còn Tổng thống Iran Rouhani, vài giờ trước khi Mỹ áp đặt trừng phạt, cũng tuyên bố hoan nghênh các cuộc đàm phán với Mỹ “ngay bây giờ”.
“Tôi không có điều kiện tiên quyết nào. Nếu chính phủ Mỹ sẵn sàng, hãy bắt đầu ngay bây giờ. Nếu có sự chân thành, Iran luôn hoan nghênh đối thoại và đàm phán” - CNN dẫn lời ông Rouhani nói. Tuy nhiên, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton nhận định rằng, đây chỉ là chiêu “tuyên truyền” của Tehran.
Bên cạnh đó, theo nhận định của nhà phân tích an ninh và các vấn đề quốc tế Mark Sleboda với Sputnik, khả năng Iran đóng cửa eo biển Hormuz là thấp và lời đe dọa giống như 1 nước cờ chính trị, vì đóng cửa Hormuz chẳng khác nào việc Iran tự “chặt chân mình”.
