Iran tiếp tục chương trình hạt nhân
Vụ ám sát nhà khoa học hạt nhân cao cấp Mohsen Fakhrizadeh gây sốc cho giới lãnh đạo Iran nhưng sẽ không làm chệch hướng chương trình hạt nhân của nước này, vốn đang tiến triển đều đặn bất chấp chính sách "gây áp lực tối đa" của Tổng thống Donald Trump - NBC News dẫn nhận định của các chuyên gia cho hay.
Bà Kelsey Davenport, giám đốc phụ trách chính sách không phổ biến vũ khí của Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí, cho biết, vụ ám sát nhà khoa học hạt nhân và quan chức quốc phòng cấp cao Mohsen Fakhrizadeh vào tuần trước đã làm lộ ra các lỗ hổng an ninh cho Iran, nhưng công việc hạt nhân của nước này vẫn sẽ được triển khai.
Mặc dù vụ ám sát chỉ là một đòn biểu tượng và một đòn tâm lý, nhưng "về cơ bản nó không làm thay đổi thực tế rằng Iran có khả năng vũ khí hạt nhân. Nếu Iran chọn theo đuổi vũ khí hạt nhân, họ có các phương tiện kỹ thuật để làm điều đó" - bà Davenport nói.
Ông Mohsen Fakhrizadeh bị ám sát hôm 27.11. Mỹ và các nước phương Tây tin rằng Fakhrizadeh giám sát một chương trình vũ khí hạt nhân bí mật, mà tình báo Mỹ cho là đã bị đóng cửa vào năm 2003. Chương trình hạt nhân phi quân sự tiếp tục sau năm 2003 và Mỹ và các nước lo ngại đó là vỏ bọc của một dự án vũ khí.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế của Liên Hợp Quốc nghi ngờ Fakhrizadeh đứng đầu nỗ lực chế tạo đầu đạn hạt nhân cho tên lửa đạn đạo của Iran và thử nghiệm chất nổ công lực cao cho vũ khí hạt nhân. Trong một báo cáo năm 2011, IAEA nói rằng một số công việc liên quan đến vũ khí vẫn tiếp tục và Fakhrizadeh đóng vai trò đứng đầu.
Iran phủ nhận nước này từng có chương trình vũ khí hạt nhân, đồng thời cáo buộc Israel dàn dựng vụ ám sát hồi tuần trước. Alireza Miryousefi, người phát ngôn phái đoàn Iran tại Liên Hợp Quốc cho biết: “Iran luôn khẳng định rằng chương trình hạt nhân của chúng tôi là vì mục đích hòa bình".
Bà Davenport cho hay, công việc hạt nhân của Iran - đã được tiến hành trong nhiều thập kỷ - không phụ thuộc vào một nhà khoa học. “Việc loại bỏ bất kỳ cá nhân nào sẽ không phải là đòn chí mạng đối với khả năng theo đuổi vũ khí hạt nhân của Iran nếu nước này quyết định làm như vậy" - bà Davenport nhận định.
Fakhrizadeh không phải là nhà khoa học hạt nhân cao cấp đầu tiên bị giết ở Iran. Một số nhà khoa học hạt nhân khác của Iran đã bị giết dưới thời chính quyền Tổng thống Barack Obama, trong khi các cơ sở hạt nhân đã bị ảnh hưởng bởi sự phá hoại rõ ràng trong thập kỷ qua. Các chuyên gia cho biết, công việc hạt nhân của Iran vẫn tiếp tục không suy giảm và bí quyết của họ vẫn còn nguyên vẹn.
Năm 2011, một vụ nổ đã giết chết các thành viên trong nhóm giám sát chương trình tên lửa tầm xa của Iran, nhưng dự án đã trở lại ngay sau đó, theo Jeffrey Lewis, chuyên gia kiểm soát vũ khí và giáo sư tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury.
"Iran thay thế các thành viên của nhóm, hoàn thành một cơ sở mới gần Shahrud, và bắt đầu thử nghiệm tên lửa đẩy rắn đường kính lớn" - Lewis viết trong một tweet.
"Iran sẽ có thể nối lại chương trình vũ khí hạt nhân nếu đó là điều mà lãnh tụ tối cao Ayatollah Khamenei lựa chọn. Điều khác biệt duy nhất là Khamenei bây giờ có động lực lớn hơn nhiều để làm điều đó" - ông Lewis cho hay.
Thế khó của chính quyền ông Joe Biden
Các cựu quan chức Mỹ và các nhà ngoại giao Châu Âu lo ngại rằng vụ ám sát có thể kích động sự trả đũa của Iran và làm suy yếu kế hoạch của Tổng thống đắc cử Joe Biden nhằm phục hồi quan hệ ngoại giao với Tehran.
Khi ông Joe Biden tuyên thệ nhậm chức tổng thống vào ngày 20.1, ông sẽ phải đối mặt với thực tế rằng Iran có lượng uranium được làm giàu gấp 12 lần mà họ đã làm vào năm 2018, và thời gian "đột phá" ước tính để chế tạo bom đã giảm từ 12 tháng xuống từ 3-4 tháng, theo các thanh sát viên Liên Hợp Quốc.
Ông Joe Biden đã hứa sẽ đưa Mỹ trở lại thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015, được gọi là JCPOA, theo đó áp đặt các giới hạn nghiêm ngặt đối với hoạt động hạt nhân của Iran để đổi lấy việc nới lỏng các lệnh trừng phạt kinh tế.
Tổng thống Donald Trump đã rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân vào năm 2018, và kể từ đó, Iran cũng từ chối tuân thủ các điều khoản của thỏa thuận, vượt qua các giới hạn về làm giàu uranium và máy ly tâm.
