Trước đây người ta thường cho rằng, ở thời tiền sử, các loài động vật có vú sống dưới bóng của khủng long - loài động vật to lớn lấp đầy các ổ sinh thái thời kỳ đó. Do vậy, các động vật có vú trở nên nhỏ bé và khép mình hơn trong trong lối sống và chế độ ăn. Chỉ đến khi khủng long tuyệt chủng cách đây 66 triệu năm, các loài động vật có vú mới được đa dạng hóa để chiếm lĩnh các ổ sinh thái còn trống do khủng long để lại.
Tuy nhiên, một nghiên cứu công bố trên tạp chí Current Biology - do các chuyên gia từ trường đại học Oxford và Birmingham thực hiện - gợi mở rằng, có loài động vật có vú khác mới là trở ngại thực sự và mãi cho đến khi những loài động vật có vú nguyên thủy này chết đi, tổ tiên của các loài động vật có vú hiện đại trong đó có con người mới có thể được tự do phát triển.
Trong nghiên cứu của mình, tiến sĩ Elsa Panciroli - nhà cổ sinh vật học đến từ Bảo tàng Lịch sử tự nhiên của Đại học Oxford - và các đồng nghiệp đã sử dụng các phương pháp thống kê để xem xét sự tiến hóa của các nhóm động vật có vú khác nhau thực sự bị hạn chế như thế nào trước và sau cuộc đại tuyệt chủng kỷ Phấn trắng - Cổ Cận giết chết loài khủng long.
Nghiên cứu cũng thực hiện các phép đo về giải phẫu của tất cả loại động vật có vú khác nhau cùng thời với khủng long, bao gồm cả ''therian'' - tổ tiên của động vật có vú hiện đại.
Nhóm nghiên cứu đã đặc biệt xem xét thời điểm mà quá trình tiến hóa ngừng tạo ra các đặc điểm mới - chẳng hạn như thay đổi về kích thước của răng và xương - và thay vào đó là tái tạo các đặc điểm đã tiến hóa trong các giống loài khác.
Từ đó, họ có thể xác định ''giới hạn tiến hóa'' của các nhóm động vật có vú khác nhau, cho thấy nơi chúng bị loại ra khỏi các ổ sinh thái khác nhau do cạnh tranh với các loài động vật khác.
Cuối cùng, các phát hiện chỉ ra rằng, những kìm hãm lớn nhất đối với tổ tiên chúng ta không phải do sự hiện diện của khủng long, mà là do sự cạnh tranh từ các loài động vật có vú nguyên thủy khác, những loài chịu ít ràng buộc hơn.
Nhóm nghiên cứu giải thích, các loài động vật có vú nguyên thủy chiếm ưu thế có các chế độ ăn khác nhau, kích thước cơ thể lớn hơn và cách sống mới lạ như leo trèo, bay lượn, do đó đã loại trừ các ''therian'' kích thước nhỏ hơn ra khỏi môi trường quen thuộc của chúng.
Điều này được củng cố thông qua nhiều bằng chứng khi các nhà nghiên cứu xem xét kích thước cơ thể của các loài động vật có vú, phát hiện cả loài kích thước nhỏ lẫn kích thước lớn đều được giải phóng như nhau khỏi sự kìm hãm tiến hóa sau cái chết của khủng long.
“Hầu hết loài động vật có vú sống cùng với khủng long đều có khối lượng cơ thể dưới 100g - nhỏ hơn bất kỳ loài khủng long không phải chim nào'' - tác giả nghiên cứu Gemma Benevento thuộc Đại học Birmingham cho biết. Vì vậy, những loài động vật có vú nhỏ nhất có thể sẽ không trực tiếp cạnh tranh với khủng long mà từ các loài động vật có vú kích thước lớn hơn.
''Ngành cổ sinh vật học đang trải qua một cuộc cách mạng'' - Tiến sĩ Brocklehurst nhận định và cho rằng các kết quả nghiên cứu này mang lại nhiều ý nghĩa, làm thay đổi quan niệm trước đây, mang lại nhiều góc nhìn mới mẻ hơn về sự tiến hóa bằng cách sử dụng các phương pháp tiếp cận hiện đại.
