Cuộc đấu giữa David và Goliath
Mùa hè năm 2005, một nhà tư vấn tiếp thị người Mỹ có tên George Campbell đã nhận được một cuộc gọi từ một chuyên gia tuyển dụng nhân sự. Người này hỏi rằng liệu ông có thể tham gia cuộc phỏng vấn việc làm ở Dyson? Công ty sản xuất đồ gia dụng của Anh này đang bí mật triển khai một thiết bị mới và cần chiến lược kinh doanh dành riêng cho Mỹ. Chiến lược kinh doanh khó tới mức nhiều chuyên gia bán hàng đã phải lắc đầu lè lưỡi.
Tuy nhiên, là người hứng thú với thách thức mới, Campbell đã nhận lời. Ông đánh giá Dyson là một “công ty với chất lượng mang tính biểu tượng của Apple” và khả năng tạo lợi nhuận khổng lồ từ những sản phẩm cơ bản như máy hút bụi.
Campbell đã tìm tới văn phòng của Dyson và còn nhớ rằng sau vài cuộc trao đổi ban đầu, đại diện của công ty còn không hé lộ cho ông biết rằng sản phẩm họ định bán là gì. Cuối cùng, trong một cuộc gặp gỡ bí mật, Campbell mới được biết đó là một chiếc máy sấy tay. Campbell rất hẫng hụt bởi tưởng Dyson cần ông để bán sản phẩm hào nhoáng nào đó.
Tuy nhiên, chiếc máy sấy tay hiệu Dyson Airblade, ra mắt vào năm 2006, không phải một mặt hàng bình thường. Đó là chiếc máy sấy tay tốc độ cao đầu tiên của thế giới. Mẫu Airblade đầu tiên có hình thù dị thường tới mức nó đã được dùng trong bối cảnh của bộ phim viễn tưởng Star Trek khởi quay hồi năm 2009.
Chiếc máy này có khả năng thổi khí với tốc độ vượt qua mức 600km/h, giúp tay của người dùng khô cực nhanh. Lưới lọc của chiếc máy được quảng bá có thể giữ được 99,95% tất cả hạt bụi có kích cỡ 0,3 micron trở nên, giúp phòng vệ sinh luôn sạch sẽ. Trở ngại duy nhất là người ta phải bỏ ra tới 1.000 bảng (khoảng hơn 30 triệu đồng) để được tận hưởng những tính năng ưu việt của chiếc máy.
Airblade không phải là chiếc máy sấy tay tốc độ cao đầu tiên, nhưng bề ngoài sang trọng và chiến lược tiếp thị khác biệt của Dyson đã thay đổi hoàn toàn không gian bên trong các nhà vệ sinh công cộng. Thế hệ máy sấy tay mới này đã thổi bùng lên cuộc cạnh tranh âm thầm kéo dài từ lâu với một đối thủ nặng ký tại các nhà vệ sinh công cộng: Giấy vệ sinh.
Trong vai trò một phát minh, giấy vệ sinh thực tế không quá lạc hậu so với máy sấy tay. Công ty Scott Paper, có trụ sở ở Philadelphia và giờ thuộc sở hữu của tập đoàn sản xuất khăn giấy khổng lồ Kimberly - Clark, đã phát triển mẫu giấy tiện lợi đầu tiên cho các nhà vệ sinh công cộng từ năm 1907. Trong khi đó, Công ty Airdry Corporation ở New York đăng ký bằng sáng chế máy sấy tay đầu tiên của thế giới vào năm 1922.
Phần lớn thế kỷ 20, khăn giấy là sản phẩm chiếm ưu thế hơn so với các máy sấy tay. Nguyên nhân do các công ty máy sấy tay chỉ biết làm máy sấy, ngân sách eo hẹp và ảnh hưởng thì hạn chế. Ở chiều ngược lại, các công ty sản xuất giấy vệ sinh đều là các gã khổng lồ đa ngành nghề, như Kimberly - Clark hay Georgia - Pacific. Ví của họ to, dày hơn rất nhiều các công ty máy sấy tay và ảnh hưởng của họ lên người tiêu dùng cũng lớn hơn.
Và máy sấy tay kém được ưa chuộng là do ngành này quá bảo thủ, không chịu thay đổi. Mẫu đăng ký bản quyền những chiếc máy sấy tay đầu tiên cho thấy, một ống thổi khí nóng thò ra khỏi tường trông khá mất cảm tình, giống như có ai đó đang chĩa súng vào hạ bộ, đòi bạn phải móc ví ra. Người dùng sẽ phải nhấn chân vào một bàn đạp để máy phun khí nóng ra, khiến hơi ẩm trên tay họ bốc hơi.
Năm 1922, trong một tạp chí có tên Hotel World, Công ty Zephyr của Mỹ quảng cáo rằng, những chiếc “khăn khí nóng” của họ có thể làm khô tay của người dùng chỉ trong 36 giây. 7 thập kỷ sau, các nhà nghiên cứu chế tạo máy sấy tay vẫn chỉ giảm được đúng 6 giây từ con số này. Và mẫu thiết kế gần như y nguyên, chỉ có khác là đầu thổi đã chúc xuống dưới và bàn đạp đã biến thành một nút kim loại tròn sáng loáng. Nhưng về cơ bản, đây vẫn chỉ là một động cơ quay một cánh quạt thổi gió đi qua một dây mai so để tạo khí nóng.
Suốt nhiều thập kỷ, nhà sản xuất máy sấy tay nổi tiếng nhất thế giới là World Dryer. Công ty sản xuất nhiều loại máy này tới mức người ta từng nghĩ sáng lập viên George Clemens cũng là người phát minh ra máy sấy tay.
Năm 1948, khi Clemens thành lập Công ty World Dryer gần Chicago, tình trạng thiếu hụt gỗ thời hậu Thế chiến 2 đã gây ra vấn đề thiếu giấy vệ sinh. Khi ấy, Clemens đã tung ra mẫu máy sấy tay Model A - một cỗ máy tuyệt đẹp với lớp vỏ màu trắng ngả xanh ngọc bích với nút bấm tròn to sáng bóng vào năm 1951. Dù về sau công ty có đổi chủ nhiều lần, Model A và các biến thể của nó vẫn được World Dryer sản xuất đều đặn. Model A của công ty, to lớn kềnh càng "như một chiếc xe tăng", vẫn được công chúng đón nhận và xem như chiếc máy sấy tay tốt nhất thị trường.
Ngay cả World Dryer dường như cũng tin vào điều đó. Năm 1989, khi Scott Kerman gia nhập World Dryer trong vai trò một thương gia bán hàng. Chẳng có cuộc cách mạng nào diễn ra trong ngành sản xuất máy sấy tay. Kerman còn nhớ vào mùa thu năm 1997, chủ tịch công ty đối thủ của World Dryer là Nova Dryer đã tìm cách tiếp cận ông. Kerman bay tới Montreal (Canada) - nơi Nova đặt đại bản doanh. Vị chủ tịch đưa ông tới một căn phòng tối, bật đèn lên và hé lộ một vật thể đang bị che dưới lớp vải.
“Đây là tương lai của anh, cho dù anh có thích hay không” - vị chủ tịch nói một cách hùng hồn trước khi nhấc tấm vải lên. Trước mắt ông chỉ là một máy sấy tay nhỏ hơn một chút, tĩnh lặng hơn chút và ăn ít điện hơn chút so với máy của World Dryer.
Cuộc cách mạng trong hoạt động vệ sinh tay
Trong những năm 1970, chuỗi đồ ăn nhanh McDonald đã lắp các máy World Dryer trong nhiều nhà hàng của họ nằm dọc theo nước Mỹ. Đó là một thành công lớn với các công ty bán máy sấy tay, bởi máy sấy được lắp trong cả phòng vệ sinh nam và nữ.
Từ đây, vị trí thống trị lâu nay và "tính ưu việt" của giấy vệ sinh bỗng bị thách thức. Trước kia, với giấy vệ sinh, người ta sẽ không phải chờ tới nửa phút để làm khô đôi tay của mình như máy sấy. Họ cũng không phải lo máy sấy dở chứng và gây ra các vấn đề như không phun khí nóng, hoặc đẩy ra khí quá nóng tới mức bỏng tay, hoặc phát nổ như trong phim Ghost in the Machine. Không chỉ vệ sinh tay, người ta còn có thể dùng giấy để chấm vết bẩn trên cà vạt, lau mồ hôi, thậm chí lau mặt.
Nhưng giấy vệ sinh cũng có vấn đề của riêng nó. Người ta phải kiểm tra thường xuyên để xem giấy có còn trong nhà vệ sinh không, và phải đổ bỏ giấy đã được sử dụng. Từ đây sinh ra nhiều vấn đề hơn, như các bồn cầu bị vứt đầy giấy, các vụ trộm vặt giấy vệ sinh công cộng, các vụ phóng hỏa bằng giấy vệ sinh.
Về mặt kinh tế, máy sấy tay cũng giúp người ta tiết kiệm nhiều tiền hơn so với dùng giấy. Một chiếc máy sấy tay có chi phí đầu tư ban đầu khoảng 600 USD và thêm chút tiền điện nữa để chạy. Song chúng có thể tiết kiệm hàng nghìn USD.
Về mặt sinh thái học, máy sấy tay cũng là sự lựa chọn tốt. Để có giấy vệ sinh, người ta phải chặt cây. Và sau khi sử dụng trong nhà vệ sinh, giấy thải không thể tái sử dụng được nữa. Để tránh điều tiếng, ngành sản xuất giấy thế giới đã chuyển sang dùng giấy tái chế, hoặc gỗ từ các cánh rừng được quy hoạch để khai thác thương mại.
Khi những chiếc máy Airblade ra đời, vị thế của giấy vệ sinh càng bị lung lay hơn. Năm 2003, khi Dyson bắt đầu nghiên cứu Airblade, ý tưởng về một chiếc máy sấy tay dùng gió tốc độ cao không phải là hoàn toàn mới mẻ. Ở Nhật Bản, trong những năm 1990, máy Jet Towel của hãng Mitsubishi đã dùng một dòng khí mát thổi cực nhanh để đẩy các hạt nước ra khỏi tay người dùng. Nhưng mẫu máy này không được sử dụng rộng rãi ở Anh và Mỹ.
Năm 2001, Công ty Excel Dryer của Mỹ từng triển khai máy sấy tay Xlerator tốc độ cao, với lời hứa làm khô tay người dùng sau 12 giây, nhưng không gây được nhiều quan tâm. Một kỹ sư của Dyson tình cờ dùng thử chiếc máy này đã thấy tiềm năng của công nghệ mới.
Để chế tạo chiếc máy sấy đỉnh cao, các kỹ sư của Dyson phải trả lời một câu hỏi, rằng sản phẩm của họ phải sấy tay người dùng tới mức nào mới là “đủ” độ khô ráo? Cuối cùng, họ quyết định rằng một đôi tay chỉ được xem là khô, nếu nó chỉ còn 0,1 gram ẩm sau 10 giây dùng máy sấy. Nếu mức độ ẩm là 0,3 gram hoặc 0,5 gram thì đó là thất bại. Để kiểm tra mức độ vệ sinh, công ty còn cho nhân viên thử nghiệm sờ vào thịt gà sống trước khi dùng máy, để xem còn bao nhiêu vi khuẩn sót lại sau khi bị gió mạnh thổi bay.
Tất cả hoạt động nghiên cứu này rất mới mẻ với ngành sản xuất máy sấy tay. Nếu Mitsubishi và Dyson không thổi luồng gió mới thì hẳn giấy vệ sinh vẫn là những ông vua trong các không gian vệ sinh công cộng. Chỉ sau khi các máy Airblade xuất hiện và một số công ty máy sấy tay khác bừng tỉnh trước hướng đi mới mà Dyson vạch ra, cuộc đọ sức mới có những thay đổi, dù con số vẫn nghiêng về các công ty sản xuất giấy vệ sinh.
Theo đánh giá của công ty nghiên cứu thị trường Technavio, trong năm 2020, thế giới sẽ mua lượng giấy vệ sinh xấp xỉ 4 tỉ USD. Cùng năm ấy, doanh số bán máy sấy tay sẽ tăng lên mức 856 triệu USD, sau khi đã đạt mức tăng trưởng đều đặn 12% mỗi năm kể từ năm 2014. Một phát ngôn viên của Dyson cho biết, máy sấy tay đã hút bớt mất 873 triệu USD doanh thu từ việc bán khăn giấy vệ sinh. Campbell thì tin rằng, đây là lý do vì sao các công ty sản xuất giấy luôn giở trò đâm lén các công ty làm máy sấy tay như Dyson.
Với những người đang phân vân không biết mua mặt hàng nào, khăn giấy và máy sấy tay cạnh tranh trên khá nhiều phương diện như chi phí và độ tiện dụng. Nhưng công chúng thường chỉ bị ám ảnh nhất bởi yếu tố sạch sẽ trong các nhà vệ sinh công cộng, mà nguyên nhân do có rất nhiều người sử dụng những không gian chung đó.
Những cú đấm từ “dưới thắt lưng”
"Chén thánh" để giải quyết nỗi lo ngại ấy được cho là các nhà vệ sinh công cộng không chạm (không tiếp xúc). Trong ngành công nghiệp vệ sinh, người ta thường nói với ánh mắt lấp lánh về các phòng vệ sinh lý tưởng, nơi người đi vệ sinh không phải chạm tay vào bất kỳ thứ gì, vốn đã bị các đôi bàn tay khác làm bẩn. Ví dụ, chúng ta sẽ đi vào một phòng vệ sinh nằm ở góc khuất, sau một bức tường, và như thế không phải sờ vào tay nắm cửa để đi vào bên trong. Một khi ở bên trong, người ta sẽ không phải giật bồn cầu, mở vòi nước rửa tay xà phòng diệt khuẩn hay dùng khăn giấy nữa.
Những chiếc máy sấy tay hiện đại, không cần phải nhấn nút để sử dụng, sẽ rất phù hợp để tồn tại trong các nhà vệ sinh không chạm siêu hiện đại này. Nhưng các công ty sản xuất giấy vệ sinh dĩ nhiên không chấp nhận giả thuyết này. Họ đổ tiền cho hàng loạt "nghiên cứu khoa học", chỉ để chứng minh rằng máy sấy là các thiết bị phát tán sự bẩn thỉu và thứ đáng tin cậy duy nhất trong việc đảm bảo vệ sinh cho công chúng là những cuộn giấy truyền thống.
Trong hàng loạt nghiên cứu từng xuất hiện, gây nhiều chú ý nhất là một công trình do Đại học Leeds tiến hành hồi cuối năm 2016, với kết quả được xuất bản trên Tuần báo Hospital Infection, cáo buộc máy sấy tay kiểu Dyson đã làm bắn nhiều vi khuẩn, gồm một loài vi khuẩn có khả năng chống kháng sinh, trong không gian trong nhà vệ sinh. Các tiêu đề gây kinh hãi như "Máy sấy tay đang bắn khuẩn Ecoli và phân tử chất bài tiết quanh phòng vệ sinh" đã xuất hiện trên những trang báo uy tín như Huffington Post. Trang công nghệ Gizmodo gọi những chiếc máy này là "đại bác bắn vi khuẩn".
Tuy nhiên, các trang tin này đã không nắm rõ hoặc lờ đi các yếu tố mấu chốt trong nghiên cứu. Theo đó, chỉ 2 địa điểm lắp máy sấy tay được phát hiện có lượng vi khuẩn bám trên sàn nhà vệ sinh nhiều hơn so với các địa điểm sử dụng giấy vệ sinh. Và con số "nhiều hơn" thực tế cũng chỉ bằng với mức ở sàn nhà vệ sinh trong các gia đình bình thường. Và trừ phi người ta thường xuyên nằm lăn lê trên sàn nhà vệ sinh, mức độ vi khuẩn như trên là không có gì đáng lo ngại.
Đầu năm 2019, Keith Redway - một giáo sư hưu trí tại Đại học Westminster - đã tiến hành một nghiên cứu đầy đủ về mức độ vệ sinh của giấy và máy sấy. Những người tham gia thí nghiệm của ông sẽ đeo găng tay, sau đó nhúng tay vào một dung dịch nhiều vi khuẩn, trước khi làm khô bằng giấy, máy sấy thường và máy sấy tốc độ cao. Không ngạc nhiên khi kết quả kiểm tra cho thấy, máy của Dyson luôn có thể thổi bay nhiều vi khuẩn nhất khỏi tay người.
Được biết, khi các máy Airblade đầu tiên của Dyson mới lắp ở Anh, công ty đã định cạnh tranh với các máy sấy tay truyền thống. Nhưng rồi ban lãnh đạo Dyson nhận ra rằng khi người ta đã bỏ vài trăm USD mua máy sấy tay, họ sẽ không bỏ thêm tới hơn 1.000 USD chỉ để mua chiếc máy với chức năng tương tự. Vì vậy, công ty phải cạnh tranh với giấy vệ sinh. Cuộc đấu trước mắt dù không cân sức nhưng công ty vẫn quyết tâm theo đuổi, vì những trải nghiệm tốt đẹp hơn của người dùng.
Có thể nói, máy sấy tay của Dyson là ví dụ minh họa rõ ràng nhất cho thấy, không thứ gì là không thể cải tiến bằng công nghệ mới trong ngày hôm nay, đẩy nhân loại tới một cuộc sống hiện đại, văn minh hơn. Song để chứng minh máy sấy tay Dyson là lựa chọn đúng đắn cho tương lai vẫn là lộ trình rất dài, nhất là khi những chiếc máy này có giá khá cao và thói quen sử dụng giấy vệ sinh còn đang bám rất chắc trong tâm trí của người tiêu dùng.
