Trái luật
Tờ SCMP đưa tin, tòa án phúc thẩm Kenya hồi tuần trước ra phán quyết rằng Tập đoàn Đường sắt Kenya thuộc sở hữu nhà nước đã không tuân thủ và vi phạm luật pháp quốc gia “trong quá trình mua sắm của dự án đường sắt tiêu chuẩn SGR”.
Nhà hoạt động người Kenya Okiya Omtatah và Hiệp hội Luật pháp Kenya đã đệ đơn kiện vào năm 2014 trong nỗ lực ngừng dự án SGR. Họ lập luận rằng đường sắt là một dự án công cộng cần phải tuân theo quy trình mua sắm công bằng, cạnh tranh và minh bạch. Tuy nhiên dự án đường sắt SGR chỉ có một bên đối tác duy nhất và không được đưa ra đấu thầu.
Tại thời điểm đó, một toà án của Kenya đã bác bỏ vụ kiện, tuyên bố các tài liệu của nguyên đơn - bao gồm cả hợp đồng và các tài liệu đàm phán khác mà chính phủ cho biết là tài liệu mật - đã bị lấy một cách bất hợp pháp. Trước phán quyết này, các nguyên đơn đã kháng cáo.
Tập đoàn Đường sắt Kenya và Tập đoàn Cầu đường Trung Quốc (CRBC) bảo vệ hợp đồng, cho biết chính phủ Kenya đã đàm phán một thỏa thuận tài chính với ngân hàng Eximbank của Trung Quốc để vay hai khoản, mỗi khoản vay trị giá 1,6 tỉ USD cho dự án SGR.
Phán quyết của tòa phúc thẩm - có lợi cho các nguyên đơn - được đưa ra sau khi một phần lớn của dự án đã được hoàn thành và đang hoạt động. Mặc dù không rõ điều gì có thể xảy ra tiếp theo, nhưng có thể chính phủ Kenya hoặc CRBC sẽ kháng cáo phán quyết của tòa phúc thẩm, hoặc tìm cách đưa lên tòa án tối cao.
Dự án nhiều tỉ USD
CRBC đã được trao hợp đồng trị giá 3,2 tỉ USD vào năm 2014 để xây dựng tuyến đường sắt chạy từ cảng Mombasa tới thủ đô Nairobi của Kenya. Công ty mẹ của CRBC - là Công ty Xây dựng Truyền thông Trung Quốc - sau đó đã tham gia xây dựng đoạn đường mở rộng từ Nairobi đến Naivasha - một thị trấn ở Thung lũng Central Rift - với hợp đồng trị giá 1,5 tỉ USD.
Cả hai dự án đã hoàn thành, các chuyến tàu chở khách và hàng hóa đang hoạt động. Năm 2017, Công ty Vận hành Đường sắt Châu Phi, một công ty con của CRBC, đã được trao hợp đồng để quản lý hoạt động của cả tàu chở khách và tàu chở hàng trên tuyến SGR.
Kenya đã lên kế hoạch mở rộng tuyến đường sắt đến Malaba, ở biên giới phía tây với Uganda, nhưng ngân hàng Eximbank của Trung Quốc - nhà tài trợ cho hai giai đoạn đầu tiên - yêu cầu Kenya làm lại nghiên cứu khả thi của dự án mở rộng đến Malaba để chứng minh khả năng thương mại của mình trước khi cấp vốn vay.
Dưới áp lực phải trả các khoản nợ trong bối cảnh đại dịch COVID-19 tàn phá nền kinh tế, chính phủ Kenya đã buộc các nhà nhập khẩu phải sử dụng vận tải đường sắt. Tuy nhiên các tài xế xe tải và các nhà nhập khẩu phản đối, nói rằng sử dụng đường sắt sẽ tốn kém hơn so với xe tải.
Năm ngoái, SGR đã kiếm được 136 triệu USD doanh thu từ dịch vụ vận chuyển hàng hóa và hành khách. Nhưng trong tháng này, Quốc hội Kenya đã tiết lộ rằng Tập đoàn Đường sắt Kenya đã không trả 380 triệu USD phí quản lý cho Vận hành Đường sắt Châu Phi.
Đại sứ quán Trung Quốc tại Nairobi xác nhận rằng Công ty Vận hành Đường sắt Châu Phi chưa được trả một phần phí, nhưng ông “đánh giá cao những nỗ lực mà chính phủ Kenya đã thực hiện để thanh toán các khoản tồn đọng”.
