Ba lựa chọn
Chậm nhất cho tới ngày 11.4 tới này, Tổng thống Mỹ Donald Trump phải đưa ra quyết định có chấp nhận những khuyến nghị chính sách liên quan của Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross hay không. Và nếu chấp nhận thì sẽ lựa chọn biện pháp chính sách nào trong số những khuyến nghị mà ông Wilbur Ross đã đệ trình từ cách đây hơn 1 tháng.
Ông Wilbur Ross đưa ra 3 sự lựa chọn chính sách. Cách tiếp cận của ông Wilbur Ross là hạn chế nhập khẩu của Mỹ về thép và nhôm để thúc đẩy phát triển những ngành công nghiệp này ở nước Mỹ. Như thế có nghĩa là, dùng thuế quan và rào cản thương mại để giúp những ngành công nghiệp này ở nước Mỹ đối phó với tình trạng khả năng cạnh tranh quốc tế thấp kém. Như thế là bảo hộ sản xuất và thương mại.
Vì Mỹ là một trong số 164 thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) mà tự do mậu dịch, cạnh tranh lành mạnh và công bằng, chống chủ nghĩa bảo hộ và huỷ bỏ mọi thuế quan bảo hộ cũng như rào cản thương mại là những tiêu chí và nguyên tắc cơ bản của WTO.
Những chủ định chính sách nói trên của phía Mỹ trái ngược với các tiêu chí và nguyên tắc nói trên của WTO. Không phải phía Mỹ không biết điều ấy mà bất chấp những điều ấy, cũng không phải bây giờ mới thế mà cho tới nay đã nhiều lần như thế.
Trong năm cầm quyền đầu tiên của ông Donald Trump ở Mỹ, phía Mỹ đã áp đặt mức thuế quan cao đối với gỗ của Canada, đối với máy giặt và đối với tấm năng lượng mặt trời. Năm 2002, phía Mỹ đã áp dụng mức thuế quan tới 30% đối với thép của tất cả các đối tác trên thế giới xuất khẩu vào thị trường Mỹ. Phía EU đã không chỉ trả đũa bằng biện pháp tương tự mà còn lôi vụ việc này ra trước toà án trọng tài của WTO. Toà đã xử thuận cho EU và trong tháng 12.2003, phía Mỹ đã phải huỷ bỏ những thuế quan kia.
Lần này, ông Wilbur Ross đưa ra 2 kiểu biện pháp trong 3 phương án chính sách. Hai kiểu biện pháp là hạn chế nhập khẩu của Mỹ và áp dụng thuế quan cao để các đối tác thương mại không xuất khẩu nhiều nữa vào thị trường Mỹ. Phương án chính sách thứ nhất của ông Wilbur Ross là áp mức thuế quan mới tối thiểu 24% cho sản phẩm thép và 7,7% cho sản phẩm nhôm đối với tất cả các đối tác trên thế giới.
Sự lựa chọn thứ 2 là áp dụng mức thuế quan này đối với 12 đối tác như Trung Quốc, Nga, Venezuela, Hong Kong, Thổ Nhĩ Kỳ và theo một số báo chí nước ngoài thì có cả Việt Nam và Mexico. Còn tất cả các đối tác khác không được xuất khẩu vào Mỹ nhiều hơn mức độ xuất khẩu trong năm 2017. Đáng chú ý ở sự lựa chọn chính sách này là áp dụng đối với Thổ Nhĩ Kỳ vốn là thành viên NATO như Mỹ và đối với Mexico vốn vẫn đang cùng Mỹ và Canada thực hiện thoả thuận về Khu vực mậu dịch tự do Bắc Mỹ (NAFTA).
Biện pháp chính sách thứ 3 mà ông Donald Trump có thể lựa chọn là hạn chế mức độ xuất khẩu nhôm và thép của tất cả các đối tác xuống chỉ còn mức bằng 60% của năm 2017.
Những nguy cơ tiềm tàng
Đối với phía Mỹ và điều này có tác dụng dân tuý rất quan trọng mà ông Donald Trump muốn có được. Bảo hộ thương mại như thế có thể giúp ngành công nghiệp luyện thép và nhôm phát triển hơn trước. Nhưng bảo hộ sản xuất và thương mại như thế không thể giúp 2 ngành công nghiệp này tăng được thật sự và bền vững khả năng cạnh tranh quốc tế. Các đối tác sẽ không dừng lại ở chỗ thể hiện thái độ phản đối đơn thuần mà sẽ trả đũa. Khi ấy, phía Mỹ không thể tránh khỏi bị thiệt hại và thiệt hại sẽ không hề nhỏ. Một khi các đối tác kinh tế và thương mại ăn miếng, trả miếng lẫn nhau thì nguy cơ bùng phát chiến tranh thương mại thực thụ chứ không phải chỉ là xung khắc thương mại nhất thời sẽ thêm tiềm tàng, mà xảy ra kịch bản này thì chỉ có kẻ thua chứ không có bên nào thắng hoặc bên nào cũng chỉ được lợi ít mà thua thiệt nhiều.
Trung Quốc chưa lộ ý cụ thể nhưng chắc chắn sẽ trả đũa Mỹ thích đáng. Hàn Quốc tuyên bố sẽ kiện Mỹ ở WTO nếu ông Donald Trump thuận theo khuyến nghị của ông Wilbur Ross. EU đã lập hẳn 1 danh sách những mặt hàng của Mỹ bị áp vào mức thuế quan mới khi xuất khẩu vào thị trường EU. Chủ tịch Ủy ban EU Jean-Claude Juncker thẳng thừng cảnh báo Mỹ là không được thực hiện phương châm “Nước Mỹ trước hết” theo hướng làm cho “EU sau cùng”. Bộ trưởng Thương mại các nước EU đã họp để thông qua những quyết sách cần thiết đối phó với mọi quyết sách của ông Donald Trump. Nhiều khả năng rồi đây sẽ lặp lại kịch bản của lần năm 2002/2003 đã nêu ở trên.
