Theo dõi bầu cử tổng thống Mỹ lâu năm, ông đánh giá thế nào về những nét khác biệt của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020?
- Bầu cử tổng thống Mỹ luôn có sức hút lớn bởi ẩn chứa nhiều yếu tố bất ngờ. Nhưng năm nay, tôi đánh giá đây là cuộc bầu cử bất ngờ lớn trong lịch sử, gay cấn, hồi hộp và kịch tính đến phút chót. Bản thân bối cảnh diễn ra cuộc bầu cử đã rất đặc biệt, khi thế giới và nhất là nước Mỹ đang chìm trong dịch bệnh COVID-19 - đại dịch làm đảo lộn cuộc sống và ảnh hưởng không nhỏ đến cách thức tranh cử của các ứng viên, cũng như cách thức bỏ phiếu của cử tri. Bản thân Tổng thống Donald Trump cũng bị mắc COVID-19 nên ông không thể tổ chức được những cuộc vận động tranh cử lớn vào gần 2 tuần trước ngày bầu cử. Cuộc bầu cử trong chừng mực nào đó trở thành một cuộc trưng cầu dân ý về những gì đã diễn ra trong thời gian qua, liệu chính quyền hiện tại đã ứng phó và có kế hoạch ứng phó hay chưa.
Dịch bệnh dẫn đến một nét khác biệt nữa trong cuộc bầu cử năm nay là số lượng cử tri bỏ phiếu sớm qua bưu điện đạt con số kỷ lục - yếu tố rất mới làm thay đổi nhiều đến kết quả bầu cử. Theo thống kê mới nhất, tính đến ngày bầu cử, đã có hơn 101 triệu phiếu bầu sớm được gửi, cao nhất trong hơn 100 năm. Cộng với số lượng cử tri đi bầu trực tiếp trong ngày bầu cử 3.11 khiến cuộc bầu cử 2020 có số cử tri đi bầu đạt kỷ lục kể từ năm 1908.
Số lượng đi bầu rất cao, chứng tỏ người dân rất quan tâm đến vấn đề chính trị, bởi suy cho cùng nó sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của từng người. Chính sách của mỗi một tổng thống dù sao cũng làm cho xã hội thay đổi, ảnh hưởng đến các vấn đề luôn nóng ở Mỹ, mà nhiều người thấy cần thể hiện quan điểm của mình qua lá phiếu bầu.
Do dịch bệnh, do bỏ phiếu qua thư, dẫn đến quá trình kiểm phiếu kéo dài. Một số tiểu bang chấp nhận tính lá phiếu nhận được sau ngày bầu cử vài ngày, miễn là đóng dấu bưu điện muộn nhất trong ngày 3.11. Thông thường, vào đêm bầu cử đã có kết quả sơ bộ người chiến thắng, tuy nhiên năm nay không như vậy. Quá trình nhận phiếu và kiểm phiếu kéo dài khiến người Mỹ thức dậy sau đêm bầu cử mà vẫn chưa rõ ông Donald Trump hay ông Joe Biden là tổng thống tiếp theo.
Phân tích những diễn biến mới nhất về kết quả kiểm phiếu tính đến thời điểm này, ông có nhận xét gì?
- Theo kết quả bầu cử trực tiếp tại các phòng phiếu ngày đầu tiên, ông Donald Trump dường như chiếm ưu thế tại các bang chiến trường. Nhưng kiểm phiếu qua đường bưu điện, ưu thế lại nghiêng sang ông Joe Biden. Rõ ràng là bỏ phiếu sớm và bỏ phiếu đúng ngày, cùng phương thức bỏ phiếu qua bưu điện tác động mạnh mẽ tới kết quả chung cuộc. Hiện tại, ông Joe Biden đang giành được nhiều ưu thế, nhưng còn hàng triệu lá phiếu nữa vẫn đang kiểm đếm nốt, nên vẫn phải chờ kết quả cuối cùng. Ông Joe Biden cũng đã giành được những bang chiến trường quan trọng, chưa kể những lá phiếu gửi qua bưu điện phần lớn là cử tri ủng hộ đảng Dân chủ, khiến cơ hội của ông rộng cửa hơn.
Từ những kết quả đã có tại các bang chiến trường cho thấy, tỉ lệ cách biệt giữa ông Donald Trump và Joe Biden không chênh nhau nhiều, không lớn như các cuộc bầu cử trước. Qua lăng kính này, hai ứng viên có uy tín và sự ủng hộ ngang ngửa nhau. Rõ ràng là ông Joe Biden có cách tiếp cận được nhiều người ủng hộ và chiến lược của ông Donald Trump cũng vậy. Trong khi ông Joe Biden nhấn mạnh về an sinh xã hội, về bình đẳng xã hội, được lòng khối cử tri cao tuổi, thì ông Donald Trump lại được lòng cử tri về chính sách ưu tiên kinh tế. Tất cả vấn đề này là chuyện lâu nay của nước Mỹ, và tất nhiên cuộc bầu cử nào mỗi ứng viên đều có lực lượng cử tri cốt lõi, nên quan trọng là thu hút những cử tri “dao động” mà thôi.
Báo chí Mỹ đưa tin, chiến dịch tranh cử của ông Donald Trump đã có động thái báo hiệu hành động pháp lý, kiện lên Toà án Tối cao và yêu cầu kiểm phiếu lại. Kịch bản nào có thể xảy ra, thưa ông?
- Ông Donald Trump là người quyết liệt và có thể triển khai hành động pháp lý. Nước Mỹ dù tự do nhưng tuân thủ hiến pháp. Trong lịch sử nước Mỹ, Toà án Tối cao rất ít khi can thiệp vào câu chuyện chính trị quốc gia như bầu cử tổng thống. Không rõ tới đây, ông Donald Trump có yêu cầu kiểm phiếu lại hay không, và việc kiểm phiếu lại có xảy ra hay không. Nhưng tôi tin rằng, việc kiểm phiếu lại, nếu có, cũng sẽ không gây ra bất ổn định chính trị xã hội, hay thậm chí đối đầu như ở một số quốc gia sau bầu cử. Tất nhiên, kịch bản này có thể gây sóng gió nào đó trong nước Mỹ, nhưng dẫn đến bất ổn thì không. Nhiều cuộc bầu cử trước đây chỉ chênh nhau 1-2%, hơn kém nhau vài trăm phiếu, vài nghìn phiếu, người ta vẫn kiểm soát tốt.
Nhìn lại di sản cầm quyền của Tổng thống Donald Trump, ông có nhận xét gì?
- Trước đại dịch COVID-19, với chính sách nước Mỹ trên hết, ông Donald Trump đã thúc đẩy nền kinh tế Mỹ phát triển mạnh mẽ, tăng trưởng 2-3% - con số rất ít nền kinh tế thuộc thế giới phát triển có được. Ông đã thực hiện các biện pháp quyết liệt bằng cách giảm thuế doanh nghiệp và thúc đẩy khai thác năng lượng, lúc đó giá dầu cao, Mỹ xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới. Kinh tế phát triển đem lại công ăn việc làm, tỉ lệ thất nghiệp giảm xuống mức chưa từng có - 3,5% là tỉ lệ tuyệt vời, các chỉ số chứng khoán phát triển mạnh. Tiếc là những thành quả này đã bị đại dịch COVID-19 ảnh hưởng nghiêm trọng.
Cũng trong nhiệm kỳ, ông Donald Trump đặt vấn đề về thương mại mạnh mẽ theo hướng bảo vệ nền kinh tế Mỹ. Chưa có tổng thống nào buộc Trung Quốc - quốc gia đối thủ - nhập khẩu hàng hoá của Mỹ với quy mô lớn như vậy. Một lần nữa, do đại dịch COVID-19, Trung Quốc chưa thực hiện được như cam kết.
Về chính trị quốc tế, Mỹ kiên quyết hơn trong cuộc cạnh tranh với các cường quốc khác, ưu thế của Mỹ tại Châu Á được củng cố hơn, các biện pháp triển khai về an ninh, tự do hàng hải được nhiều nước Châu Á chia sẻ.
Về các chính sách đối nội như xây tường biên giới, tuy còn tranh cãi, nhưng thể hiện quyết tâm của ông Donald Trump là hứa và làm. Bên cạnh đó, chính sách nhập cư gây chia rẽ, giải quyết những vấn đề xã hội, đặc biệt là ứng phó COVID-19 của chính quyền ông Donald Trump bị đánh giá là chưa tốt, đảo trục sự phát triển của nước Mỹ, ảnh hưởng lớn tới ông Trump. Lịch sử chứng minh, đương kim tổng thống tái tranh cử vào lúc kinh tế khủng hoảng gặp rất nhiều bất lợi.
Ngoài ra, tôi cho rằng, có một điểm yếu trong nhiệm kỳ của ông Donald Trump đó là sự suy yếu đoàn kết xã hội. Hình ảnh Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi xé bản thông điệp liên bang cho thấy sự phân rẽ lớn trong xã hội của Mỹ. Bên cạnh đó, việc Hạ viện yêu cầu luận tội ông Donald Trump - dù không xảy ra - nhưng cũng cho thấy sự chia rẽ sâu sắc. Tựu chung, ông Donald Trump đã có một nhiệm kỳ có thành quả, có sóng gió.
- Xin cảm ơn ông!
