Trọng tâm của thỏa thuận AUKUS là Anh và Mỹ sẽ cung cấp công nghệ và hỗ trợ kỹ thuật để Australia chế tạo hạm đội 8 tàu ngầm hạt nhân.
Theo tờ The Guardian, cho đến nay, nhiều câu hỏi về chương trình tàu ngầm hạt nhân của Australia vẫn chưa được trả lời.
1. Chi phí bao nhiêu?
Chi phí không hề rẻ. Các ước tính phi chính phủ trước đây về chương trình tàu ngầm dài hạn vào khoảng từ 116 - 171 tỉ USD.
Trong một cuộc phỏng vấn với tờ Guardian Australia vào tháng 1, Bộ trưởng Quốc phòng Richard Marles cũng không loại trừ khả năng những người nộp thuế ở Australia sẽ phải trả tiền cho việc mở rộng sản xuất của Mỹ trước khi ngành đóng tàu Nam Australia sẵn sàng đẩy mạnh sản xuất trong nước.
2. Nắm bắt kiến thức chuyên môn về hạt nhân và các công việc liên quan khác như thế nào để dự án hoạt động hiệu quả?
Chính phủ ước tính AUKUS sẽ hỗ trợ khoảng 20.000 việc làm - bao gồm cả trong Lực lượng Quốc phòng Australia, dịch vụ công và ngành công nghiệp tư nhân - trong hơn 30 năm.
Điều này nghe có vẻ giống một chiến thắng lớn đối với Australia, nhưng cũng nhấn mạnh thách thức to lớn trong việc giáo dục, đào tạo và tuyển dụng các chuyên gia cần thiết để thực hiện thành công kế hoạch.
3. Australia có khả năng vận hành hai loại tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân khác nhau cùng một lúc?
Kế hoạch AUKUS dài hạn có thể sẽ liên quan đến thiết kế tàu ngầm của Anh và sử dụng nhiều công nghệ của Mỹ. Do các tàu ngầm thông thường lớp Collins hiện có của Australia sẽ ngừng hoạt động từ cuối những năm 2030, Reuters đưa tin Australia sẽ mua hai hoặc ba tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân lớp Virginia của Mỹ vào những năm 2030.
Một số nhà phân tích lập luận, điều đó sẽ tạo ra sự phức tạp, trùng lặp và tốn kém cho Australia khi vận hành hai lớp tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân cùng một lúc, vì vậy chính phủ sẽ buộc phải giải thích cách giải quyết những thách thức này.
4. Nhân viên cũng như cố vấn của Mỹ hoặc Anh sẽ phải hỗ trợ trên tàu ngầm trong bao lâu?
Chính phủ - và người đứng đầu lực lượng đặc nhiệm tàu ngầm hạt nhân - đã khẳng định rõ ràng rằng các tàu ngầm Australia sẽ nằm dưới sự chỉ huy và kiểm soát của Australia.
Nhưng các nhà phê bình như cựu Thủ tướng Malcolm Turnbull đã đặt câu hỏi liệu trên thực tế, sự kiểm soát này có bị giảm bớt do việc tiếp tục dựa vào nhân viên Mỹ và Anh để được hỗ trợ kỹ thuật hay không.
Phó Đô đốc Jonathan Mead thừa nhận, Australia “sẽ có hỗ trợ” và ông so sánh điều này với các chương trình quốc phòng lớn khác, nhưng nói thêm rằng, mức độ hỗ trợ có thể giảm dần theo thời gian “khi chúng tôi ngày càng hiểu rõ hơn về công nghệ”.
5. Mỹ triển khai tàu ngầm ở Tây Australia
Reuters đưa tin, Mỹ sẽ triển khai một số tàu ngầm của riêng mình ở Tây Australia vào khoảng năm 2027.
Các chi tiết chính xác về thỏa thuận này giữa chính phủ Australia và Mỹ sẽ là một điểm quan tâm chính. Canberra có thể sẽ lập luận rằng kế hoạch này không khác gì các chuyến thăm luân phiên khác của lực lượng Mỹ.
6. Mỹ sẽ đưa ra những đảm bảo nào về việc nới lỏng kiểm soát xuất khẩu để kế hoạch AUKUS thực sự hiệu quả?
Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt của Mỹ từ lâu đã được xác định là trở ngại chính đối với AUKUS - kể cả trong trụ cột thứ hai, thúc đẩy hợp tác trên các công nghệ quân sự tiên tiến khác không chỉ là tàu ngầm.
Trong chương trình "Người trong cuộc" của ABC hôm 12.3, Joe Courtney - một trong những người ủng hộ AUKUS lớn nhất tại Quốc hội Mỹ - bày tỏ tin tưởng rằng, các vấn đề về kiểm soát xuất khẩu có thể được giải quyết bằng một phương thức khắc phục tương tự như vấn đề mà Canada được hưởng.
7. Những chiếc tàu ngầm đầu tiên do Nam Australia chế tạo sẽ bắt đầu khi nào và ra sao?
Đây sẽ là một vấn đề chính trị quan trọng đối với Nam Australia. Khi thoả thuận AUKUS lần đầu tiên được công bố vào năm 2021, chính phủ của Thủ tướng Morrison lúc bấy giờ cho biết có ý định chế tạo ít nhất 8 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân ở Adelaide.
Công Đảng đã tái khẳng định ý định đó và Thủ hiến bang Nam Australia, Peter Malinauskas, đang tìm kiếm sự đảm bảo.
8. Ba nước sẽ bảo vệ tiền lệ không phổ biến vũ khí hạt nhân do thỏa thuận đặt ra như thế nào?
Đây sẽ là một vấn đề quan trọng, do Trung Quốc đang mô tả AUKUS là không phù hợp với tinh thần của Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), trong khi Indonesia và Malaysia trước đó cũng đã bày tỏ quan ngại.
Ý nghĩa của thỏa thuận là hai quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ chuyển giao công nghệ hạt nhân cho một quốc gia không sở hữu vũ khí hạt nhân - và một số chuyên gia đã đưa ra quan ngại về tiền lệ có thể đặt ra cho những quốc gia khác.
Australia kiên quyết tuyên bố chỉ tìm kiếm tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân (không trang bị vũ khí hạt nhân) và NPT không cấm động cơ đẩy hạt nhân của hải quân.
Australia đang liên hệ với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế và đã hứa sẽ “thực hiện các giao thức bảo mật nghiêm ngặt nhất”. Tuy nhiên, các chi tiết sẽ rất quan trọng.
9. Điều gì sẽ xảy ra với chất thải hạt nhân khi tàu ngầm ngừng hoạt động?
Chính phủ cho biết, công nghệ lò phản ứng “có nghĩa là các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân trong tương lai sẽ không cần tiếp nhiên liệu trong suốt thời gian sử dụng của tàu, do đó Australia sẽ không yêu cầu ngành công nghiệp điện hạt nhân dân sự”. Nhưng vẫn chưa biết kế hoạch với chất thải hạt nhân khi tàu ngầm ngừng hoạt động.
10. Làm thế nào để tàu ngầm phù hợp với sự phát triển công nghệ trong tương lai?
Báo cáo của Trường An ninh Quốc gia thuộc Đại học Quốc gia Australia phát hiện ra rằng, những tiến bộ khoa học và công nghệ có thể khiến việc che giấu sự hiện diện của tàu ngầm ngày càng khó khăn hơn và các đại dương được dự đoán là “có khả năng” hoặc “rất có khả năng” trở nên trong suốt vào những năm 2050. Phó Đô đốc Mead nói vấn đề này đã được tính đến.
