Chuyển đổi số - không đơn thuần là thay đổi công nghệ
Thưa ông, hiện nay, chuyển đổi số là xu thế tất yếu diễn ra trong các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, trong đó có báo chí. Ông có thể lý giải những lý do “tất yếu” của việc cần chuyển đổi số trong báo chí?
- Ông Lê Quốc Minh: Chúng ta biết rằng, xu hướng phát triển của báo chí hiện nay là báo in ngày càng khó khăn hơn. Điều này do sự thay đổi về hành vi của người dùng. Có quá nhiều nội dung kỹ thuật số khiến cho người ta bị xa rời báo in và đó là thực tế đang diễn ra khắp nơi trên thế giới. Số lượng người đọc báo in đang ngày càng sụt giảm, số lượng những tờ báo in cũng sụt giảm mỗi ngày. Đó là điều khó tránh khỏi.
Nhiều chuyên gia báo chí cũng đưa ra những nghiên cứu và nhận định, trong tương lai đa số các cơ quan báo chí là tương lai không giấy. Có nghĩa là số các tờ báo còn ra báo giấy sẽ ngày càng ít đi. Nhiều tờ báo có lịch sử hàng trăm năm trên thế giới cũng đã ngừng xuất bản tờ báo in.
Cũng có nhiều nhà nghiên cứu nói rằng báo chí nếu không chuyển đổi số thì sẽ chết. Với những nghiên cứu, số liệu đã thống kê như vậy thì rõ ràng, báo chí không có cách nào khác là phải chuyển đổi số. Kể cả với phát thanh, truyền hình mà không chuyển đổi số thì người đọc, người xem, người nghe dần dần sẽ giảm dần và thậm chí xa rời, đặc biệt là giới trẻ. Báo chí nếu không chuyển đổi số thì không thể tồn tại bởi không còn độc giả, khán thính giả, không còn nguồn thu.
Đối với báo chí cách mạng Việt Nam khi không còn độc giả thì sẽ không thể thực hiện được nhiệm vụ tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước đến với đông đảo công chúng. Đây là con đường bắt buộc phải đi, thậm chí là đi nhanh và quyết liệt, nếu không muốn bị tụt hậu.
Ông có đánh giá như thế nào về quá trình chuyển đổi số của báo chí ở Việt Nam trong thời gian vừa qua?
- Qua tìm hiểu, phân tích có thể thấy, các cơ quan báo chí hiện nay mới dừng ở công đoạn xây dựng các phiên bản trên nền tảng online. Một số cơ quan báo chí có áp dụng quy trình làm việc tương đối hiện đại khi có hệ thống quản trị nội dung khá cao cấp. Cùng với đó là có những phân tích dữ liệu về hành vi độc giả. Tuy nhiên, số lượng những cơ quan như vậy không nhiều.
Chúng ta đang thuần tuý là đưa nội dung lên nền tảng số chứ chưa hoàn toàn là chuyển đổi số. Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra 11 nhóm công nghệ khác nhau và một cơ quan báo chí hoặc một doanh nghiệp muốn thực hiện thì phải thực hiện tối thiểu là 4 nhóm công nghệ. Đa phần các cơ quan báo chí đang sử dụng từ 2-3 nhóm công nghệ. Hiện nay nhiều cơ quan báo chí chưa nắm bắt được những công nghệ này.
Tất nhiên, chúng tôi cũng khuyến cáo mỗi cơ quan báo chí nên xác định mục tiêu của mình. Từ mục tiêu đó mới xác định được kế hoạch chuyển đổi số phù hợp và biết được nên sử dụng các loại công nghệ gì. Không có nghĩa là cứ áp dụng nhiều công nghệ đã là thực hiện chuyển đổi số thành công.
Và cũng xin lưu ý là quá trình chuyển đổi số là không dừng lại. Sau khi kết thúc một vòng chuyển đổi số chúng lại phải bắt đầu là một vòng mới. Đó là một quá trình liên tục chứ không phải là thực hiện xong một kế hoạch chuyển đổi số có thể hài lòng và yên tâm là đã thành công về chuyển đổi số. Chuyển đổi số là việc triển khai một loạt những thay đổi về công nghệ và con người để tái cấu trúc cách thức hoạt động báo chí, từ đó tạo ra những cơ hội và giá trị mới trong hoạt động báo chí.
Vậy cách thức chuyển đổi số trong các cơ quan báo chí như thế nào? Chuyển đổi số không đơn thuần là thay đổi về công nghệ và cách trình bày trên môi trường số?
- Hiện nay, hầu hết các toà soạn, cơ quan báo chí ở Việt Nam mới dừng ở công đoạn số hoá. Tức là đưa những nội dung báo chí lên nền tảng số. Các toà soạn có một website, phiên bản mobile và đưa nội dung của lên môi trường mạng mới là những bước đi đầu tiên của chuyển đổi số và mới dừng lại ở khâu số hoá.
Chuyển đổi số không đơn thuần là sản xuất một số bài emagazine, longform hay một số sản phẩm kỹ thuật số. Chuyển đổi số không đơn thuần là chỉ đầu tư vào hệ thống công nghệ hiện đại, mua sắm một số công nghệ hiện đại, mua một số thiết bị như flycam mà đó còn là thay đổi cả quy trình thay đổi sản xuất thông tin, quy trình kinh doanh và cao hơn là thay đổi văn hoá của toà soạn.
Số hóa dữ liệu và số hóa quy trình là một điều kiện cần cho chuyển đổi số báo chí nhưng chưa phải là tất cả. Chuyển đổi số đòi hỏi sự thay đổi mang tính cách mạng đối với các quá trình cạnh tranh then chốt của cơ quan, đơn vị. Chuyển đổi số là chúng ta nói đến một sự thay đổi về tư duy, chuyển đổi cả văn hoá trong toà soạn về vận hành, quy trình sản xuất, sáng tạo nội dung và thay đổi cả về quy trình kinh doanh báo chí, thay đổi cả cách thức tương tác với độc giả.
"Giữ chân" bạn đọc trên môi trường số
Thưa ông, trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển như vũ bão hiện nay, cách thức thông tin báo chí có những sự thay đổi như thế nào để giữ chân bạn đọc?
- Xét về nội dung, những giá trị cốt lõi, trường tồn của báo chí không thay đổi. Những yếu tố như công bằng và cân bằng, đa nguồn, thẩm định thông tin vẫn luôn cần được đảm bảo. Nhưng cách thức để chuyển tải thông tin, thể hiện thông tin đó tới công chúng thì có nhiều thay đổi để “giữ chân” bạn đọc ở lại với trang báo.
Báo chí hiện nay và sắp tới rất khác so với báo chí mà chúng ta biết tới trong hàng trăm năm qua và thậm chí những gì chúng ta làm mới độ 5 năm trước cũng đã khác. Nếu chúng ta tiếp tục duy trì cách thức làm báo truyền thống thì chúng ta có nhiều khả năng sẽ bị mất người dùng, người xem khi mối quan tâm của họ đã bị lôi kéo vào rất nhiều những kênh thông tin nảy nở hàng ngày với số lượng lớn.
Cách thức làm báo sẽ không thể hiệu quả nếu chúng ta không biết kết hợp những công nghệ làm báo mới, công nghệ làm báo hiện đại. Chúng ta chỉ đơn giản viết một bài báo thuần tuý bình thường kể cả đăng trên website nhưng nếu không có cách thức đẩy những nội dung đó đến trước mắt người dùng thì việc tiếp cận cũng không cao.
Ngay như cách chúng ta chia sẻ một bài báo lên trên mạng xã hội có thể bây giờ vẫn hiệu quả để tiếp cận người dùng nhưng trong một tương lại gần như vậy là chưa đủ. Chúng ta cần phải có nhiều cách thức hơn nữa sử dụng công nghệ để trong quá trình sản xuất và quá trình phân phối nội dung để nội dung đó ngày càng hấp dẫn và đến với những đối tượng mà chúng ta hướng tới.
Xu hướng sắp tới, độc giả không đơn thuần chỉ là mở một trang web để đọc một bài báo bình thường mà có khả năng rất cao là họ muốn có tương tác thì cần sử dụng công nghệ như thực tế ảo, ảo tăng cường để vừa nhìn thấy sản phẩm cụ thể và tương tác, chạm tay, xoay và cảm nhận. Có thể, trong tương lai, độc giả không đơn giản muốn xem một bản tin giới thiệu một buổi hoà nhạc mà họ muốn trực tiếp như là một thành phần trong buổi hoà nhạc đó bằng các công nghệ thực tế ảo. Tương tự như tin tức về một buổi trình diễn nghệ thuật hay một trận bóng đá, nếu chúng ta vẫn làm theo lối cũ thì khó nắm bắt được người xem khi họ đang có những xu hướng mới.
Ông có đánh giá như thế nào về xu hướng sản xuất nội dung cho từng nhóm đối tượng độc giả trên môi trường số?
- Đặc tính của nền tảng số là có thể nắm bắt nhiều đối tượng khác nhau, hiểu được hành vi của từng nhóm đối tượng khác nhau để từ đó sản xuất ra những nội dung mang tính cá nhân hoá càng cao càng tốt.
Báo chí truyền thống theo môtip thông thường là một sự kiện thì viết một bài và một số bài tiếp theo để theo đuổi sự kiện đó. Nhưng báo chí của thời đại công nghệ mới thì một sự kiện có thể sản xuất ra rất nhiều phiên bản, không chỉ hàng chục mà có thể hàng trăm phiên bản khác nhau hướng tới từng nhóm bạn đọc. Thậm chí robot có thể nhắn tin tới từng nhóm bạn đọc đang quan tâm các vấn đề liên quan. Tính cá nhân của báo chí hiện đại là yếu tố vô cùng quan trọng.
Với việc ứng dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo để nắm bắt hành vi của người dùng có thể phân tích được thói quen và hành vi của bạn đọc. Khi đó, chúng ta có thể chủ động gợi ý thông tin phù hợp tới độc giả.
Bây giờ không còn là thời kỳ độc giả, khán thính giả tìm tới tin mà tin phải tìm tới độc giả, khán thính giả theo nhu cầu để giữ chân được họ ở lại với trang báo của mình.
Xin cảm ơn ông!
