Cái chăn đắp hẳn là người Việt ở miền Bắc phải có từ thời tiền sử. Nó bằng vỏ cây sui lấy trên rừng. Chăn sui còn tồn tại ở vùng núi Việt Bắc cho đến tận hồi kháng chiến chống Pháp. “Thương nhau chia củ sắn lùi/ Bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng” (Việt Bắc - Tố Hữu). Nông thôn Việt Nam cho đến sau ngày hòa bình 1954 cũng chưa hẳn đã đủ chăn đắp. Nhiều gia đình vẫn còn phải đắp chiếu. Kỹ thuật đắp chiếu sao cho đủ ấm không hề dễ. Phải dùng hai chiếc chiếu trải so le đắp lên mới kín gió hai đầu.
Cái đệm gần như không có trong khái niệm ở nông thôn cho đến tận thập niên ’70 thế kỷ trước. Người ta coi chiếc chiếu chính là chiếc đệm cói của mình. Vào những ngày quá giá rét cỏ thể trải rơm lên giường hoặc quây ổ rơm dày dưới đất. Vẫn phải dùng chiếu trải lên thêm cho khỏi dặm và bọ rơm ngứa ngáy. Người thành phố cùng thời gian này cũng rất ít nhà dùng đệm. Nếu có thì chỉ là chiếc đệm bằng chính chiếc chăn bông dư ra rất hiếm hoi ở gia đình công chức. Nhà buôn bán khá giả cỏ thể sắm chiếc chăn mới trải làm đệm trên giường. Đệm bông chỉ nằm một mùa là xẹp lép. Có tiền thì mang thuê thợ dưới Phố Huế bật lại. Không có chỉ dùng gậy cọc màn đập cho hết bụi mang phơi trên sân thượng.
Vài người đi công tác miền núi cầu kỳ mua về những tấm đệm của đồng bào dân tộc. Đệm may vải thổ cẩm thêu hoa sặc sỡ khá đẹp. Nhưng bên trong chỉ là chiếc ruột nhồi cỏ lông lợn khô. Chiếc đệm cỏ cứng quèo và nặng trịch. Nằm lên có tiếng động rì rào dưới lưng. Mùa hè phải hai đứa trẻ mới khiêng nổi nó mang ra ngoài nắng phơi. Trẻ con đái dầm đệm cỏ nhanh rách vải. Cũng trẻ con lại hí hoáy moi những nắm cỏ trong ruột đệm ra chơi trò nhóm lửa. Tất nhiên nằm đệm cỏ có ấm hơn nằm chiếu nhưng cũng ít nhà sắm nó đến lần thứ hai. Bởi khuân vác nặng nề từ lúc mua về cho đến lúc vứt đi là điều rất ái ngại.
Chiếc đệm mút mới được dân phố biết đến kể từ ngày thống nhất đất nước. Nó nhanh chóng trở thành vật dụng không thể thiếu trong mỗi gia đình thị dân. Ban đầu đệm mút chỉ là tấm cao su xốp dày và cũng rất nặng nề. Mỗi khi hết mùa đông phải cuộn tròn lại để lên nóc tủ cũng là công việc các bà không làm nổi. Đã thế lúc ấy người ta lại pha khá nhiều hương liệu vào cao su để làm chiếc đệm lúc nào cũng tỏa ra mùi thơm như kẹo chuối. Hình như đó chỉ là thứ mùi phù hợp với những đôi uyên ương mới cưới. Các cụ già kêu hắc khó ngủ. Trẻ con đái dầm tạo ra thứ mùi tổng hợp rất kinh khủng. Mang phơi vài nắng vẫn chưa hết.
Giờ thì chiếc đệm mút đã được sản xuất theo mọi nhu cầu của từng loại khách hàng. Ai thích ngọt ngào mùi kẹo chuối vẫn có. Ai không thích có thể chọn mùi cam hoặc mùi khác. Không thích nữa thì có đệm không mùi. Chiếc đệm mút ban đầu có độ đàn hồi khá cao cũng không phải là phù hợp với tất cả mọi người. Nhiều người bỏ đệm ngủ chiếu vì độ lún tròng trành của nó gây chóng mặt. Thế là lại sinh ra những loại đệm lún theo yêu cầu. Người muốn nó lún nhiều dùng đệm lò xo dày hàng hai gang tay. Người muốn lún ít mua đệm mút cứng chỉ vừa đủ êm lưng.
Phải sang đến những năm cuối ’90 đầu 2000, chiếc đệm mới được trải đủ bốn mùa trong gia đình thị dân một cách phổ biến. Đơn giản vì lúc này điện lưới đã đầy đủ và máy lạnh đã trở thành vật dụng phổ thông với mọi nhà thành phố. Người ta có thể nằm đệm suốt mùa hè mà không sợ nóng. Chiếc đệm giờ cũng là vật dụng có mặt ở khắp các vùng nông thôn. Nó không chỉ có ở trên giường mà còn có trên tất cả những vật dùng người ta nằm, ngồi lên. Từ bộ xa lông đệm phòng khách cho đến ghế ngồi bàn ăn. Từ chiếc ghế làm việc cơ quan cho đến tất cả giường bệnh viện, khách sạn. Từ nhà mình cho đến tận những nhà nghỉ xa xôi hẻo lánh cũng không thể thiếu chiếc đệm. Vài anh chị có máu phiêu lưu đi “phượt” mang theo chiếc túi ngủ cũng kèm tấm đệm êm ái bên trong.
Chiếc chăn bông không những đã phổ biến ở mọi miền đất nước mà còn có thêm nhiều loại chăn khác tha hồ cho người ta lựa chọn. Chăn len, chăn dạ, chăn bông hóa học chỉ nặng vài lạng nhưng đắp vào phát ngốt. Cầu kỳ hơn nữa thì sắm chăn cắm điện có thể điều chỉnh nhiệt độ theo sở thích. Chiếc chăn đắp rẻ đến mức có gia đình dùng cũ không muốn giặt có thể vứt đi mua cái mới.
Thời của ấm êm đến chầm chậm nhưng không ngờ là một cuộc cách mạng sâu rộng đến thế. Giờ thì những đứa trẻ tầm 20 tuổi trở xuống đã không thể nằm ngủ trên chiếc chiếu trải thẳng lên giát giường được nữa rồi. Giống như cha ông chúng những năm mới hòa bình tập nằm trên những chiếc đệm mút tròng trành vậy. 4.2018
