Tạo ra vắcxin ngăn ngừa ung thư như các loại bệnh truyền nhiễm gần như là điều không thể. Suốt nhiều thập kỷ qua, các công trình khoa học chỉ ra rằng ở cấp độ phân tử, khối u của mỗi cá nhân lại khác nhau.
Tuy nhiên, theo ông Stephen Johnston - Giám đốc Trung tâm Đổi mới Y học Đại học Arizona State (Mỹ), cơ may dù chỉ 10% cũng đáng thử.
Johnston đang tiến hành thử nghiệm lâm sàng vắcxin ung thư trên hàng trăm con chó khắp nước Mỹ nhằm kiểm tra xem liệu vắcxin có làm chậm hoặc phòng ngừa một số bệnh ung thư ở những con chó già khỏe mạnh. Nếu thành công, đây sẽ là nền móng để phát triển vắcxin ung thư cho người.
Vắcxin dạy hệ miễn dịch nhận ra mầm bệnh nguy hiểm và tiêu diệt. Giống như cách vận động viên thể thao phát triển trí nhớ cơ bắp trong khi tập luyện, vắcxin giúp hệ miễn dịch phát triển trí nhớ tế bào để kháng thể có thể phản ứng tốt hơn và nhanh hơn với kháng nguyên.
Vấn đề khi phát triển vắcxin ung thư là tế bào ung thư rất phức tạp. Đối với hệ miễn dịch, chúng hầu như không khác gì so với virus cúm và sởi. Chúng cũng có nhiều protein, vì vậy rất khó nhắm tới các kháng nguyên cụ thể. Bên cạnh đó, việc đưa các tế bào ung thư đã được biến đổi vào cơ thể người là điều rất mạo hiểm.
Thực tế, khái niệm vắcxin ung thư đã xuất hiện từ lâu nhưng hầu hết là vắcxin điều trị, dùng cho những bệnh nhân đã bị ung thư. Vắcxin điều trị thường được cá nhân hóa bằng cách sử dụng tế bào ung thư của người bệnh để tăng cường hệ miễn dịch nên giá thành đắt đỏ, lên tới hơn 100.000 USD mỗi năm.
Đến nay, chỉ có hai loại vắcxin hiệu quả trong việc ngăn ngừa ung thư là vắcxin HPV ngừa ung thư cổ tử cung và vắcxin viêm gan B ngừa ung thư gan. Tuy nhiên, các vắcxin này hoạt động bằng cách chống lại virus gây ung thư chứ không chống lại ung thư.
Giải thích về lý do thử nghiệm trên chó, Doug Thamm, cộng sự của Johnston từ Trung tâm Ung thư Động vật Đại học Colorado State cho biết ung thư ở chó khá giống với ung thư ở người, chủ yếu do môi trường sống tương đồng. Bên cạnh đó, chó không sống lâu như người nên các nhà khoa học sẽ thu được kết quả sau 3-5 năm thay vì 10-30 năm.
Để tạo ra vắcxin ung thư cho chó, Johnston cùng đội ngũ sàng lọc 800 con chó bị ít nhất một trong tám loại ung thư thường thấy ở loài vật này. Họ xác định được vài trăm neoepitopes mà khối u thuộc cả tám loại ung thư đều có chung và sử dụng 31 loại để phát triển vắc xin. Neoepitopes là thành phần của tế bào ung thư mà hệ miễn dịch có thể nhắm đến.
Trước khi tiến hành thử nghiệm, bác sĩ thú y sàng lọc các tình nguyện viên chó để đảm bảo chúng không gặp bất cứ vấn đề sức khỏe nào. Một nửa số chó được tiêm vắc xin, nửa còn lại được tiêm giả dược. Cả chủ nhân lẫn bác sĩ thú y đều không biết con vật nào được tiêm vắc xin nên sẽ không tác động đến kết quả nghiên cứu. Ban đầu, chó được tiêm bốn mũi vắcxin và sẽ tiêm nhắc lại hàng năm trong thời gian 5 năm.
Theo Johnston, vắcxin của ông hoạt động, nó sẽ ngăn ngừa nhiều loại ung thư bằng cách thúc đẩy hệ miễn dịch tấn công tế bào ung thư sớm hơn. Giá vắcxin nằm trong khoảng 100-500 USD, tương đương các loại vắcxin bệnh truyền nhiễm.
Ông Thamm cho biết kết quả thử nghiệm có thể có hai khả năng. Thứ nhất, chó được tiêm vắcxin ít bị ung thư hoặc tiến triển bệnh chậm hơn, có nghĩa vắcxin hiệu quả. Thứ hai, vắcxin hoàn toàn không tác dụng, chó được tiêm thuốc vẫn mắc bệnh ung thư như bình thường.
Tuy nhiên, dù hiệu quả hay không, đội ngũ nghiên cứu vẫn còn một chặng đường dài để được chấp thuận thử nghiệm trên người. Thử nghiệm trên động vật thường khó đoán trước và phần lớn các loại thuốc được thử nghiệm trên động vật không bao giờ được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ phê duyệt vì bị coi là không an toàn hoặc không hiệu quả.
