Tốc độ chưa từng thấy!
Chế tạo vaccine phòng ngừa dịch bệnh COVID-19 là cuộc chạy đua với thời gian và giữa nhiều đối tác khác nhau trên thế giới. Chế tạo được vaccine đồng nghĩa với việc chủ động ứng phó dịch bệnh hiệu quả, có mặt hàng xuất khẩu sáng giá, có ảnh hưởng và vị thế quốc tế. Tham gia cuộc chạy đua về chế tạo vaccine vì thế tuy rất tốn kém nhưng lại lợi đồng thời trên nhiều phương diện đối với tất cả các bên tham gia và liên quan.
Cuộc đua trên phương diện này sẽ không khi nào chấm dứt bởi để đẩy lùi được triệt để dịch bệnh này, thế giới cần nhiều loại vaccine chứ không chỉ có một vài loại và cần số lượng rất lớn vaccine, tức là phải có được năng lực sản xuất nhanh nhất, nhiều nhất và với giá rẻ nhất. Do đó, các nhà khoa học thế giới đã bắt tay vào nghiên cứu vaccine COVID-19 kể từ tháng 1.2020, khi Trung Quốc công bố dữ liệu về trình tự gene của nCoV (nay gọi là SARS-CoV-2).
Tính đến nay, hàng trăm công ty đã bước vào nghiên cứu vaccine ngừa COVID-19, tạo thành "cuộc đua" trên toàn thế giới. Có thể kể đến Sputnik V (Nga), Pfizer/ BioNTech, Novavax, Johnson & Johnson, Moderna, Inovio (Mỹ), Covaxin (Ấn Độ), Oxford/AstraZeneca (Anh), Sinovac, Sinopharm (Trung Quốc)...
Cuộc đua vaccine COVID-19 toàn cầu diễn ra sôi nổi hơn bao giờ hết vào tháng 10 khi Nga đứng trước cơ hội cao trở thành nước đầu tiên công bố dữ liệu về thử nghiệm vaccine giai đoạn 3. Nga đã công bố kết quả sơ bộ thử nghiệm vaccine Sputnik V vào cuối tháng 10. Alexander Gintsburg - người đứng đầu Viện Gamaleya, nơi phát triển vaccine - cho biết, Nga đã làm Sputnik V với "tốc độ thời chiến", song luôn bảo đảm không đi tắt bất kỳ giai đoạn nào.
"Ứng viên" tiềm năng khác trong nhóm vaccine từ vector virus là của Hãng dược Johnson & Johnson. Hãng bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 1/2 hồi tháng 7. Kết quả ban đầu cho thấy vaccine tạo ra phản ứng miễn dịch và đủ an toàn để chuyển sang quy mô lớn. 99% người tham gia thử nghiệm, từ 18 đến 55 tuổi, ở cả 2 nhóm, vaccine đã phát triển kháng thể chống lại nCoV sau 29 ngày tiêm. Thử nghiệm giai đoạn 3 được khởi động vào tháng 9 với tối đa 60.000 người tham gia.
Trong khi đó, vaccine lao BCG sẽ được thử nghiệm trên các nhân viên y tế tuyến đầu ở Anh về hiệu quả chống lại COVID-19. Nghiên cứu trên ở Anh là một phần của thử nghiệm hiện có do Australia dẫn đầu được khởi động vào tháng 4 và cũng được thử nghiệm ở Hà Lan, Tây Ban Nha và Brazil. Vaccine BCG cũng đang được thử nghiệm để bảo vệ chống lại COVID-19 ở Nam Phi.
Trung Quốc xem phát triển vaccine COVID-19 như một "nhiệm vụ chính trị quan trọng". Tính đến tháng 10, 4 trong số 10 "ứng viên" vaccine COVID-19 của Trung Quốc đã “bứt tốp” thử nghiệm lâm sàng trên người. Đây là bước thử nghiệm cuối cùng và quan trọng nhất trước khi nộp đơn xin chấp thuận lên cơ quan quản lý. Hai trong số đó là Biotech do CNBG phát triển. CNBG vốn là công ty trực thuộc Tập đoàn Dược phẩm Quốc gia Trung Quốc (Sinopharm) - một đơn vị của nhà nước; CoronaVac, được phát triển bởi hãng dược Sinovac Biotech. Vaccine cuối cùng do Viện Công nghệ sinh học Bắc Kinh liên kết với Quân đội Trung Quốc và Công ty vaccine CanSino Biologics hợp tác phát triển.
Việt Nam là 1 trong 42 quốc gia có thể sản xuất vaccine trên thế giới và 1 trong 92 quốc gia tham gia Cam kết thị trường mở tiên tiến (COVAX AMC) do Liên minh vaccine GAVI cam kết hỗ trợ. Việt Nam hiện có 4 nhà sản xuất đang nghiên cứu vaccine COVID-19 gồm: Công ty TNHH Một thành viên vaccine và sinh phẩm số 1 (VABIOTECH), Viện vaccine và Sinh phẩm Y tế (IVAC), Trung tâm Nghiên cứu sản xuất vaccine và sinh phẩm y tế (POLYVAC), Công ty Cổ phần Công nghệ sinh học Dược NANOGEN.
Nhận được sự ủng hộ "khủng" về tài chính
Các loại vaccine nói chung thường đòi hỏi nhiều năm nghiên cứu và thử nghiệm trước khi được đưa vào sử dụng. Nhưng vaccine chủng ngừa COVID-19 đang được tung ra thị trường với tốc độ kỷ lục, bỏ xa thời gian phát triển điển hình là phải mất nhiều năm. Tốc độ này đạt được một phần do các quốc gia giàu có như Mỹ tài trợ - nơi có chương trình Warp Speed - chương trình tìm kiếm thuốc và vaccine COVID-19 an toàn và hiệu quả - đã tài trợ cho việc phát triển và sản xuất nửa tá các loại vaccine. Chiến dịch Warp Speed nổi tiếng hiện có ngân sách là hơn 18 tỉ USD, theo Guardian.
Cuộc đua vaccine COVID-19 cũng nhận được sự ủng hộ "khủng" về tài chính từ các tổ chức, cá nhân khác. Reuters cho hay, Quỹ Gates - quỹ từ thiện của vợ chồng tỉ phú Bill Gates - đã cam kết tài trợ đến 1,75 tỉ USD cho các nỗ lực toàn cầu nhằm phát triển, phân phối vaccine và phương pháp điều trị chống lại đại dịch COVID-19, đồng thời hy vọng các nhà tài trợ quốc tế khác cũng cam kết nhiều hơn. Tính đến nay, khoản đóng góp của Quỹ Gates là khoản đóng góp lớn nhất trong cuộc chiến này.
Cùng với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), CEPI (Liên minh Đổi mới sáng tạo sẵn sàng cho dịch bệnh) và GAVI đang đồng dẫn đầu một chương trình hợp tác toàn cầu mang tên Tăng tốc tiếp cận các công cụ ứng phó với COVID-19 (ACT) nhằm mục đích tăng tốc độ phát triển, sản xuất và tiếp cận công bằng với các loại thuốc, xét nghiệm và vaccine COVID-19. GAVI cho biết, một phần của chương trình là sáng kiến COVAX nhằm bảo đảm 2 tỉ liều vaccine COVID-19 vào cuối năm 2021. Số vaccine này sẽ được cung cấp cho người dân ở tất cả quốc gia tham gia COVAX, với hầu hết số liều vaccine dành cho 92 quốc gia nghèo nhất thông qua Cam kết thị trường mở tiên tiến (AMC).
Thế giới hy vọng đại dịch sớm được khống chế
Trong bối cảnh COVID-19 đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người, những thông tin mới nhất về các loại vaccine thành công trong thử nghiệm lâm sàng khiến thế giới ngày càng có nhiều hy vọng rằng đại dịch này sẽ sớm được khống chế. Bloomberg đang theo dõi 9 loại vaccine hứa hẹn nhất trên toàn cầu, từ các hợp đồng mua vaccine cho đến số người đã được tiêm thử nghiệm, cho thấy 7,95 tỉ liều vaccine đã được phân bổ. Nó sẽ đủ để bao phủ hơn 1/2 dân số thế giới (hầu hết các loại vaccine đều tiêm 2 liều) nếu được phân bổ đồng đều. Nhân loại đã thấy "ánh sáng cuối đường hầm dài của đại dịch này", tiến sĩ Sally Goza - Chủ tịch Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ - tuyên bố trên USAToday.
Trung Quốc từng dẫn đầu trong cuộc chạy đua toàn cầu phát triển vaccine phòng COVID-19, nhưng lúc này đã thực sự chậm chân so với các công ty dược ở Mỹ và Châu Âu.
Trong nỗ lực không ngừng nhằm sớm chấm dứt được đại dịch tồi tệ nhất trong một thế kỷ qua, các quốc gia còn thực hiện các thoả thuận riêng để đảm bảo có thể tiếp cận được vaccine. AstraZeneca - công ty dược phẩm và dược phẩm sinh học đa quốc gia Anh-Thụy Điển có trụ sở chính tại Cambridge (Anh) - là công ty tiên phong với các thoả thuận mua trước cho 1,46 tỉ người - nhiều hơn gấp đôi so với bất kỳ ứng viên vaccine nào khác.
Các chiến lược đảm bảo vaccine cũng rất đa dạng. Mỹ đã thực hiện các thoả thuận đơn phương cho tất cả nguồn cung cấp vaccine cho mình. Còn hàng chục quốc gia sẽ nhận được vaccine thông qua COVAX - một tập đoàn được Tổ chức Y tế Thế giới hỗ trợ - để đảm bảo việc phân phối vaccine công bằng.
Một thoả thuận khác do tỉ phú người Mexico Carlos Slim làm trung gian sẽ cung cấp vaccine giá rẻ đến hầu hết nước Mỹ Latinh. Bloomberg xác định có hơn 80 thoả thuận vaccine. Và hàng tỉ vaccine có thể sẽ được sản xuất ngoài các thoả thuận như vậy. Ấn Độ - quốc gia có thoả thuận sản xuất 2,2 tỉ liều - có kế hoạch gửi vaccine sang các nước khác.
Theo New York Times, các nhà khoa học thế giới đã bắt tay vào cuộc chạy đua sản xuất vaccine COVID-19 an toàn và hiệu quả trong thời gian kỷ lục. Tốc độ phát triển như hiện nay được coi là chưa từng thấy trong lịch sử nghiên cứu và điều chế vaccine.
