BS Võ Hòa Khánh, BV Chấn thương - chỉnh hình TPHCM cho biết, bé gái M.T.S, 13 tuổi, người Chăm, ở Ninh Thuận nhập viện tối 29.6 do thương tổn hoại tử da, cơ, gân duỗi (chức năng duỗi bàn chân), lộ xương bàn chân phải và xương vùng cổ - bàn chân cũng đã hoại tử.
Cách đây một tháng, bé bị rắn cắn khi mang cơm sang nhà bà. Đau nhức nên cháu lấy khăn buộc vết thương, rồi bà nội dùng miệng hút máu độc ở vết cắn cho bé. Sai lầm là mẹ đưa cháu đến 3 thầy lang chữa trị và bàn chân ngày một sưng to.
Sau khoảng một tuần, vết thương bắt đầu mưng mủ, lở loét lan rộng, da hoại tử dần để lộ xương, bàn và chân phải rất đau đớn. Sau 3 tuần ở BV Ninh Thuận bệnh tình không giảm phải chuyển về TPHCM. BS Khánh nói rằng, bé phải mổ ít nhất hai lần, lần đầu để cắt lọc, làm sạch phần mềm và xương viêm, hoại tử, đặt hút chân không, rồi chờ khi vết thương lên mô hạt (mô mới hình thành và phát triển thay thế mô chết). Nếu thành công sẽ mổ lần 2, xoay vạt da từ phần lành để che phủ phần da, mô mềm đã mất, sẽ tốn kém lớn.
Người dân còn xem thường!
Hàng năm, các tỉnh, TP đều có rất nhiều người bị rắn độc cắn, đặc biệt mấy năm nay số ca rắn Lục đuôi đỏ (LĐĐ) cắn tăng vọt. Hàng năm Viện nhiệt đới TPHCM nhận 800 – 1.000 ca rắn độc cắn. Đến đầu tháng 11.2014, trại rắn Đồng Tâm, Long An, đã cấp cứu, điều trị 1.236 ca rắn cắn, gồm các loài độc như Cạp nia, Chàm quạp Hổ mèo, Hổ đất..., số ca LĐĐ cắn là 856.
Mỗi năm trại cấp cứu, điều trị từ 1.500 - 2.000 ca rắn độc cắn; tháng 8 - 19.9.2017 nhận 350 ca. Đến cuối tháng 11.2016, BV Phú Yên nhận 141 ca LĐĐ cắn; hai tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi có trên 40 người nhập viện vì loại rắn này. Nghệ An, Thanh Hóa, Đồng Nai, Vĩnh Long, Lâm Đồng, TP. Cần Thơ, Đà Nẵng, TPHCM... đều có rất nhiều người bị rắn LĐĐ cắn...
Thông thường, hầu hết các loài rắn chỉ cắn người khi vô tình đi vào chỗ chúng đang ẩn nấp hoặc rình mồi, làm chúng lầm tưởng bị “tấn công”. Riêng rắn Lục thì thấy nhiều con chủ động tấn công trước dù không kích động chúng. Nói đến rắn Lục, ai cũng nghĩ chúng ở rừng, nhưng những năm gần đây chúng hình như chuyển “không gian sinh tồn” về đồng bằng, ngoài trú ngụ ở bờ bụi, trên cây còn nằm trên hè phố, bò vào nhà, chui vào trong màn, ẩn dưới gối, chui vào cả hộc thuốc đông y...
Tháng 9.2014, BV quân y 121, Cần Thơ nhận trên 350 ca rắn cắn thì 345 ca do rắn Lục, còn lại do rắn Hổ; năm 2015 BV nhận hơn 700 ca (cũng là số trung bình hàng năm) rắn cắn với trên 80% là LĐĐ; BS Vinh cho biết từ đầu năm đến 20.5.2018 đã nhận gần 100 ca LĐĐ cắn; có khi tới 4 - 5 ca mỗi ngày. Đến cuối 2017, miền Trung đã có hơn 400 ca rắn độc cắn, trong đó phần lớn là nạn nhân của LĐĐ. Ở Nghệ An, có 5 trong 6 người gia đình anh Hà Văn Nhàn bị Lục ĐĐ cắn khi đang làm vườn, thậm chí ở trong nhà.
Mất hàng trăm triệu chưa chắc đã cứu được
Bác Nguyễn Như Phán, 70 tuổi, ở Nam Định, vẻ mặt thẫn thờ, bất lực ngồi bên giường bệnh đọc kinh, cầu mong Trời, Phật che chở cho vợ. Tai họa ập đến làm bác choáng váng nhưng chẳng biết làm gì, chỉ mong cứu được bác gái cho dù vay lãi cắt cổ... “Hôm ấy bà nhà tôi đi cắt cỏ bò, đến tối thì thấy sốt, nóng hầm hập rồi tím tái, co giật. Tôi hỏi thì bà ấy bảo lúc chiều bị rắn cắn, cả nhà hốt hoảng đưa đi cấp cứu. Giờ bà ấy nằm đây, chẳng biết sống chết ra sao mà tiền đã hết 225 triệu rồi...”
BS Lê Quang Thuận, Trung tâm chống độc, BV Bạch Mai, Hà Nội, người điều trị cho bệnh nhân ái ngại: “Bác Lan vào đây đã non tháng rưỡi, tình trạng lơ mơ, liệt toàn thân, ghi điện cơ thấy các dây thần kinh tổn thương nặng, suy thận, toan (axit) chuyển hóa nặng, sốc, trụy tim mạch, phải lọc máu liên tục. Sau gần tháng rưỡi đã cử động chút ít, vẫn mê man, không tự thở được, khả năng hồi phục khó khăn, phải điều trị lâu dài mà lại không có bảo hiểm y tế!”.
Trước cảnh bĩ cực, Trung tâm đã kêu gọi giúp đỡ được 6 triệu đồng, nhưng cũng chẳng thấm vào đâu! Anh Nguyễn Văn Thiên ở Hòa Bình đi soi lấy tổ chim bị rắn Cạp nia cắn, đến Trung tâm chống độc Bạch Mai đã liệt tứ chi, đồng tử giãn, rối loạn hô hấp. Sau 2 tuần, đã hồi phục khoảng 60%, nhưng lại biến chứng tiêu cơ vân (các cơ toàn thân, trừ cơ tim, đường tiêu hóa, bàng quang, tử cung...) gây suy thận do protein cơ hoại tử, thải trừ qua đường thận, nếu không điều trị sẽ tử vong.
Tuy không còn nguy hiểm bởi nọc rắn nhưng lại khó toàn mạng vì suy thận và các BS ái ngại khi gia đình muốn xin về vì đã kiệt quệ. Không có bảo hiểm y tế, nằm phòng hồi sức tích cực hơn một tháng, số tiền phải nộp đã hơn 300 triệu, trong khi nhà làm nông, phải nuôi hai con ăn học...
Độc rắn có ba nhóm: Làm vỡ hồng cầu, bạch cầu, chảy máu do tiêu sợi huyết (Fibrin), phá hủy thành mạch máu hoặc gây đông máu trong mạch; độc thần kinh; độc tế bào. Chất độc ở một loài rắn độc, thường kết hợp các nhóm độc với nồng độ khác nhau. Chất độc các loài rắn độc ở Việt Nam chỉ gây chảy máu, không làm đông máu như số ít loài rắn độc trên thế giới...
Hoàn cảnh bị rắn cắn không giống nhau, biểu hiện triệu chứng khác nhau tùy loại rắn và nguy hiểm là cách xử lý sai lầm hoặc không có huyết thanh kháng độc đặc hiệu đối với từng loại độc rắn. Em L.Q.K, 13 tuổi, ở Đắc Nông đi chơi tối, bị rắn LĐĐ cắn. “Thầy rắn” đắp thuốc nam, hứa 3 ngày sẽ khỏi. Ngày thứ 6, chân phải sưng to tới đùi, tím bầm, đau nhức, sốt cao, lạnh run, xuất huyết dưới da mặt, mắt, chân tay và thân..., nhiễm trùng, nhiễm độc nặng.
BV Nhi đồng 1, TPHCM phải truyền huyết thanh đặc hiệu kháng độc rắn Lục 2 đợt mới cứu được. Bé 2 tuổi rưỡi, ở Bình Thuận, nằm võng trong vườn, bị rắn Hổ mèo rơi trên cây xuống cắn. Bé nói bị “con gì cắn” nhưng người lớn chủ quan, 12 giờ sau, bé kêu mệt, khó thở, chân sưng bầm.
Đến BV Nhi đồng 2, TP HCM đã hôn mê, chân trái sưng to, tím đen, toàn thân sưng phù, nhịp tim chậm, liệt chi, thị lực giảm, suy hô hấp, rối loạn đông máu nặng..., phải đặt nội khí quản, thở máy, chống sốc, kháng sinh, rạch giải áp cẳng chân... nhưng cháu không qua được.
Trước đó, bé gái 13 tuổi, ở An Giang tử vong sau 7 ngày bị rắn cắn, người lớn nhai lá cây đắp vết thương. Vào BV Nhi đồng 1, TP HCM, đã suy đa tạng, trụy tim mạch. Trời tối, bé 6 tuổi ở Quảng Bình ra sân sau nhà, bị rắn cắn ở bàn chân. Gia đình đắp lá, sau 4 ngày chân sưng to, hoại tử mới đưa đi cấp cứu. Cẳng chân trái bé tím đen, sưng nề, hoại tử, BV phải cắt lọc mô hoại tử để cứu chân. Mẹ cháu nói tưởng là nhẹ...
Ở Cao Bằng, bố mẹ biết con gái Vừ Mí Chá, 2 tuổi, bị rắn cắn nhưng chỉ garo cổ tay trong khoảng 10 phút mà không đi viện. Sáng hôm sau, tay bé sưng nề, tím đỏ tới nách, phỏng nước màu tím... Sau 4 ngày cấp cứu ở BV Bạch Mai, cháu mới qua cơn nguy kịch. Bắt rắn Hổ chúa, anh Hồ Văn C ở Quảng Nam cũng như anh Nguyễn Hoàng L, ở Đồng Nai tử vong vì chất độc cực mạnh của loài này.
Lại có ông L.V.L, ở Trà Vinh, có men trong người đuổi bắt rắn LĐĐ, bị cắn vào tay. Ông chụp con rắn đưa lên ngang mặt để xem là rắn gì thì bị cắn luôn vào đầu lưỡi. Ông đến Viện Quân y 121 với tay, mặt và lưỡi sưng to, choán hết khoang miệng làm khó thở, tiết nhiều đờm dãi, phải mở khí quản...
Khi bị rắn cắn phải ngồi im, không đi hay chạy vì sẽ làm chất độc phát tác nhanh. Đến ngay BV vì mọi ca rắn độc cắn cần xử trí ngay trong 12 giờ đầu, sau 24 - 48 giờ, chữa trị rất kém hoặc không hiệu quả. Tuyệt đối không chữa rắn độc cắn bằng Đông y vì không thể chữa được, đã nhiều người mất mạng hoặc cắt cụt chi vì lòng tin vô căn cứ!
Các nước điều chế huyết thanh kháng độc rắn theo những loại rắn đặc thù của nước mình; không có kháng huyết thanh giải độc chéo và chung cho tất cả rắn độc. Việt Nam hiện thiếu rất nhiều loại kháng huyết thanh chống độc đối với 32 loài rắn độc đặc hữu.
