Ung thư phổi là căn bệnh ung thư thường gặp trên thế giới. Tại Việt Nam, tỉ lệ ung thư phổi xếp hàng thứ 2 ở cả hai giới. Ung thư phổi tiên lượng nặng, thường phát hiện ở giai đoạn muộn, chỉ khoảng 15% phát hiện giai đoạn sớm.
Đối tượng cần sàng lọc ung thư phổi
Trên thế giới đã đưa ra nhiều khuyến cáo về đối tượng sàng lọc ung thư phổi và có thay đổi, cập nhật qua các năm.
ACS - Hiệp hội Ung thư Hoa kỳ đưa ra khuyến cáo sàng lọc ung thư phổi với các đối tượng sau: Tuổi 50 - 80 tuổi, có sức khỏe tốt; hiện đang hút thuốc hoặc đã bỏ thuốc dưới 15 năm; hút thuốc nhiều hơn 20 bao/năm.
ACCP - Hiệp hội Lồng ngực Hoa kỳ khuyến cáo về đối tượng cần sàng lọc ung thư phổi theo các nhóm nguy cơ:
Nguy cơ cao: 55 - 77 tuổi, hút thuốc 30 bao/năm, đang hút hoặc bỏ thuốc dưới 15 năm khuyến cáo chụp cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp hằng năm.
Có nguy cơ: 50 - 80 tuổi, hút thuốc lá 20 bao/năm, đang hút hoặc bỏ thuốc dưới 15 năm gợi ý chụp cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp hằng năm.
Nguy cơ thấp: không thuộc hai trường hợp trên, tùy từng trường hợp cụ thể.
NCCN - Mạng lưới ung thư quốc gia Hoa Kỳ năm 2018 cũng đưa ra khuyến cáo về đối tượng cần sàng lọc ung thư phổi thông qua đánh giá nguy cơ. Các yếu tố nguy cơ bao gồm: Tiền sử hút thuốc lá; phơi nhiễm radon; phơi nhiễm nghề nghiệp; tiền sử ung thư; tiền sử gia đình ung thư phổi ở thế hệ thứ nhất COPD hoặc xơ phổi; hút thuốc lá thụ động
Qua đó chia làm ba nhóm nguy cơ:
Nguy cơ cao: 55 - 74 tuổi, hút thuốc lá từ 30 bao/năm, bỏ thuốc lá dưới 15 năm; lớn hơn 50 tuổi, hút thuốc lá từ 20 bao/năm, thêm vào các yếu tố nguy cơ khác ngoài hút thuốc lá thụ động.
Nguy cơ trung bình: Tuổi từ 50, hút thuốc lá từ 20 bao/năm hoặc hút thuốc lá thụ động, không có yếu tố nguy cơ nào khác.
Nguy cơ thấp: Tuổi dưới 50 hoặc hút thuốc lá dưới 20 bao/năm.
Nhóm nguy cơ cao sẽ được thảo luận bởi bác sĩ, bệnh nhân về lợi ích và nguy cơ để đưa ra quyết định sàng lọc. Nhóm nguy cơ trung bình, thấp không được khuyến cáo sàng lọc ung thư phổi.
Vào tháng 7.2022, NCCN dựa vào các nghiên cứu RCT đưa ra bản cập nhật khuyến cáo mới nhất về sàng lọc ung thư phổi, cụ thể chia làm hai nhóm đối tượng:
Nguy cơ cao: Đối tượng tuổi từ 50 và hút thuốc lá từ 20 bao/năm, khuyến cáo sàng lọc ung thư phổi.
Nguy cơ thấp: Tuổi dưới 50 và/hoặc hút thuốc dưới 20 bao/năm thì việc sàng lọc không được khuyến cáo.
Ý nghĩa của sàng lọc ung thư phổi
Điều quan trọng trước khi sàng lọc là tư vấn bỏ hút thuốc nếu đang hút và được bác sĩ giải thích lợi ích, nguy cơ, giá trị của việc sàng lọc với chụp cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp.
Việc sàng lọc giúp giảm tỉ lệ tử vong do ung thư phổi; chất lượng cuộc sống được cải thiện nhờ phát hiện sớm ung thư.
Đồng thời, có thể phát hiện bệnh lý khác ngoài ung thư phổi như giãn phế nang trong COPD, vôi hóa động mạch vành, phình động mạch chủ…
Phương tiện sàng lọc ung thư phổi
Chụp cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp là kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính với liều lượng bức xạ thấp. Liều bức xạ thông thường của chụp cắt lớp vi tính lồng ngực là 7 mSv, trong khi liều bức xạ của chụp cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp theo NCCN là liều < 3 mSv với BMI < 30 và < 5 mSv với BMI > 30.
Nguy cơ sàng lọc
Tỉ lệ nhỏ dương tính giả dẫn đến các xét nghiệm, thăm dò xâm lấn không cần thiết thậm chí phẫu thuật. Ảnh hưởng chi phí, chất lượng cuộc sống, tinh thần của đối tượng.
Ngoài ra, kết quả âm tính giả có thể trì hoãn chẩn đoán điều trị, kết quả không xác định có thể dẫn đến các thăm dò khác hay nguy cơ phơi nhiễm phóng xạ.
Tóm lại, ung thư phổi có tiên lượng nặng, thường phát hiện ở giai đoạn muộn nên làm giảm đáng kể tuổi thọ của bệnh nhân. Do đó, việc sàng lọc ung thư phổi rất quan trọng ở các quốc gia trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Đối tượng sàng lọc cần được đánh giá cụ thể tránh việc sử dụng quá mức thăm dò.
Đối tượng cần được hiểu về lợi ích và nguy cơ của việc sàng lọc trước khi đưa ra quyết định sàng lọc ung thư phổi. Hiện nay, chụp cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp được khuyến cáo để sàng lọc ung thư phổi.
