Gần đây con sam biển được các nhà hàng đưa vào thực đơn với nhiều món khác nhau. Theo giới thiệu đây là món ngon, tăng cường sinh lực cho đàn ông, nhất là trứng thơm, béo có chất dinh dưỡng cao. Tuy nhiên, nếu không biết cách lựa chọn, người dùng ăn phải con so biển thì miếng ngon chưa đến bao tử, người ăn có thể nguy hiểm đến tính mạng do không có thuốc trị.
Con sam (tên khoa học Tachypleus tridentatus), vỏ cứng như mai cua, mình tròn vẹt, đường kính khoảng một gang tay (20cm), dưới bụng có 8 chân càng nhỏ, bơi rất chậm và bò như cua. Sam cái nặng khoảng 1kg, sam đực nhỏ hơn, chỉ nặng bằng nửa sam cái.
Đuôi sam có gờ mặt lưng rất rõ, hình tam giác. Sam biển sống từng cặp, mỗi cặp làm tổ để sinh sống cùng nhau. Sam trưởng thành nặng 1,5 - 2kg. Người ta bắt sam để lấy trứng ăn là chính, do đó thường vứt bỏ sam đực đi vì sam đực không có trứng và không nhiều thịt.
Con so biển (tên khoa học Carcinoscorpius rotunicauda) có hình dáng rất giống sam, nhưng là một loài có độc, khi ăn có thể dẫn đến chết người. Loài này sống ở ven biển, nơi các lạch nước ngọt. Chúng có hình dạng rất giống sam biển nhưng kích thước nhỏ hơn và không đi theo thành từng cặp. Đuôi không có gờ mặt lưng, tiết diện cắt ngang của đuôi có dạng hình trứng hay tròn. Kích thước tối đa của so là 25cm, trọng lượng dưới 1kg.
Theo Cục An toàn Thực phẩm (Bộ Y tế), trứng sam là thức ăn ngon và bổ, còn trứng so rất độc, ăn phải sẽ bị ngộ độc nguy hiểm.
Chất độc giết người trong loài so biển là Tetrodotoxin, cực độc giống độc tố của cá nóc. Những vụ ngộ độc thức ăn do Tetrodotoxin thường rất nặng. Độc tố này tác động lên thần kinh trung ương, gây tê liệt cơ thể, ngừng tuần hoàn, hô hấp, nạn nhân tử vong nhanh chóng.
Một con cá sống rất nhiều ở bờ biển phía Nam gần đây cũng được người dân “lén lút” ăn vì rất ngon, đó là cá nóc. Loài cá này Nhật Bản xem là món rất ngon, có giá rất cao. Tại Kiên Giang đã từng có Nhà máy thu mua cá nóc xuất sang Nhật Bản. Tuy nhiên, việc phân biệt đâu là cá nóc có độc và không độc chỉ cần một sai lầm nhỏ sẽ dẫn đến chết người.
Trên thế giới đã xác định hơn 80 loài cá nóc, riêng tại Việt Nam có 4 họ, 12 giống và 66 loài, trong đó có khoảng 40 loài có khả năng gây độc tố. Phần lớn những loài thường gây độc tố thuộc họ Tetraodontidae.
Các nhà chuyên môn cho rằng khi môi trường bị ô nhiễm nặng như hiện nay, các loài cá nóc rất dễ bị nhiễm độc. Có khoảng 40 loài cá nóc biển ở Việt Nam, phân tích độc tố trên 35 loài cá nóc thì có 14 loài chưa phát hiện thấy độc và 21 loài chứa độc với mức độ khác nhau. Trong 21 loài có độc thì 10 loài có độc tính mạnh, 7 loài có độc tính trung bình và 4 loài có độc tính nhẹ.
Loài cá nóc mắt đỏ được người dân miền Tây gọi là cá nóc mít. Độc tố của loài cá nóc nước ngọt này được xác định là tetrodotoxin, tương tự như độc tố cá nóc biển và một số loài sinh vật độc khác như so, mực đốm xanh.
