Tại Việt Nam nói riêng và trên thế giới nói chung, gánh nặng ung thư ngày càng trở nên nghiêm trọng. Theo số liệu của Ghi nhận ung thư toàn cầu (GLOBOCAL) và ước tính của ghi nhận ung thư Việt Nam, mỗi năm Việt Nam có hơn 126.000 ca mắc mới và 94.000 người tử vong vì ung thư. Phần lớn người bị bệnh ung thư đến khám và điều trị ở giai đoạn muộn nên việc điều trị càng khó khăn và tốn kém.
Việc lựa chọn phương pháp điều trị ung thư phải dựa trên bằng chứng thực tế và dựa trên các nguồn lực sẵn có. Các phương pháp điều trị ung thư phổ biến bao gồm: Phẫu thuật, hoá trị, xạ trị và chăm sóc giảm nhẹ. Tuy nhiên, trên thực tế nhiều người bệnh đã tìm đến những phương pháp không có cở sở khoa học để điều trị. Gần đây, bệnh nhân ung thư quan tâm đến cách điều trị ung thư được quảng cáo chế tạo ra nano vàng. Thực hư của phương pháp ngày ra sao?
Từ chối các phương pháp điều trị phổ biến
Anh P.N.T ở TPHCM nhớ lại khoảng thời gian đưa vợ đi điều trị ung thư bằng nano vàng. Vợ anh T được chẩn đoán ung thư tuỷ khi tế bào ung thư đã di căn ra xương và một vị trí rất nguy hiểm. Anh T đã đưa vợ đi điều trị khắp nơi trong và ngoài nước. Tình trạng sức khoẻ của vợ anh T khá lên. Bên cạnh việc điều trị theo phác đồ, vợ anh T còn chịu khó tập luyện thể thao. Quá trình điều trị bệnh đang diễn ra suôn sẻ thì vào cuối năm 2017, vợ anh T đọc trên mạng xã hội về công dụng của nano vàng trong điều trị ung thư. Sau nhiều ngày nghiên cứu gia đình đã đồng ý cho chị nhà ra tận Hà Nội điều trị.
Theo anh T, sở dĩ gia đình đồng ý vì theo lời quảng cáo phương pháp chữa ung thư bằng nano được một người công tác tại một bộ lớn đưa ra với những lời khẳng định bùi tai. Không nghi ngại, anh T đưa vợ ra Hà Nội điều trị và chấp nhận giá thành điều trị khá cao.
“5 chai nano vàng với hướng dẫn uống 1 lần/tuần, mỗi lần 1 chai có mức giá khác nhau, 14 triệu đồng chai đầu tiên, rồi lần lượt là 12 triệu đồng, 11 triệu đồng và 10,5 triệu đồng. Nhưng sau khi sử dụng vợ tôi thấy đau bụng. Sau đó bệnh viện chẩn đoán vợ tôi bị xuất huyết bao tử, đông máu rồi tai biến”, anh T nhớ lại.
Anh T đã rất ân hận khi để vợ bỏ phương pháp điều trị đang theo để chữa bằng nano vàng.
Vợ anh T không phải là nạn nhân đầu tiên của cách chữa ung thư bằng nano vàng. Tại Bệnh viện K, GS.TS Lê Văn Quảng - Phó Giám đốc Bệnh viện K cho hay, bệnh viện chưa tiếp nhận bệnh nhân nào đến điều trị do sử dụng nano vàng. Tuy nhiên, nhiều khả năng bệnh nhân đã ngại đến cơ sở y tế điều trị sau khi dùng hoặc không kịp đến thì mọi việc đã quá muộn. Mặc dù không có bệnh nhân là nạn nhân sử dụng nano vàng đến điều trị nhưng thời gian gần đây các bác sĩ đã nghe nói nhiều đến phương pháp điều trị nano vàng được quảng báo trên các trang mạng. Đã có không ít người bệnh dùng thử.
“Bác” thông tin hạt nano vàng có thể điều trị khỏi bệnh ung thư
Hạt nano vàng được tổng hợp đầu tiên từ thế kỷ 19 bởi nhà vật lý Faraday. Các hạt nano, theo tiêu chuẩn của American Society for Testing and Materials (ASTM), là những hạt có kích thước ở giới hạn nano (nanoscale dimensions) từ 1nm (nanomet) đến 100nm được sản xuất từ vàng nguyên chất. Vàng nguyên chất lại có tính trơ, rất khó bị đào thải ra khỏi cơ thể nên người uống nano vàng với một khối lượng lớn trong thời gian ngắn rất dễ dẫn đến ngộ độc, thậm chí tử vong.
Theo TS Đào Văn Tú - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu lâm sàng, Bệnh viện K, đến nay, hạt nano vàng được ứng dụng trong lĩnh vực y học như các thiết bị chẩn đoán và trong các nghiên cứu điều trị bệnh, trong đó có bệnh ung thư. Ngoài ứng dụng trong chẩn đoán hình ảnh để chẩn đoán bệnh ung thư thì hạt nano vàng kết hợp với yếu tố hướng đích (kháng thể nhắm trúng đích) đang là một hướng nghiên cứu tiềm năng trong điều trị ung thư.
Công nghệ gắn hạt nano vàng với các phán ứng hóa học, với một kháng thể đơn dòng là một hợp chất hữu cơ đòi hỏi thực hiện với công nghệ rất cao. Hạt nano vàng gắn kháng thể đặc hiệu sẽ tìm đến đúng các tế bào ung thư có biểu hiện quá mức các biomarker (các tế bào bình thường không có hoặc biểu hiện rất thấp), do đó nồng độ hạt nano vàng tại khối u sẽ rất cao, tạo điều kiện cho điều trị bệnh mà tránh đi việc tích lũy không cần thiết và có thể là nguy hiểm trên mô lành, các cơ quan quan trọng của cơ thể như gan, thận, não... Hạt nano vàng không tự phát huy hiệu quả điều trị mà cần tác động của một loại tia đặc biệt có bước sóng phù hợp làm nóng chúng, qua đó để tiêu diệt tế bào.
Cũng theo PGS.TS Lê Văn Quảng, tuy nhiên việc nghiên cứu tác dụng trên tế bào ung thư bằng kháng thể đơn dòng gắn hạt nano vàng mới được thử nghiệm trong ống nghiệm và tiêm trên động vật, chưa có nghiên cứu trên người bệnh ung thư. Sau khi được tiêm, các hạt nano vàng sẽ thâm nhập và tích lũy vào các mô như lách, gan, thận, não, tinh hoàn...
Trong các nghiên cứu cũng ghi nhận độc tính của hạt nano vàng trên cơ thể động vật do đó chưa thể xác định được nano vàng là một liều điều trị hiệu quả. Để có thể đưa ra một phương pháp điều trị hay một loại thuốc mới cần có một quá trình nghiên cứu đúng tiêu chuẩn, đúng phương pháp, trải qua đầy đủ các bước, trong ống nghiệm, trên động vật, và trên người trước khi sử dụng. Nhưng phương pháp này trước khi được nghiên cứu trên người cần phải có các bằng chứng đầy đủ về tính hiệu quả, độc tính và liều dùng trên động vật, tất cả những bằng chứng này vẫn chưa được đưa ra một cách thuyết phục với hạt nano vàng tự do.
Hạt nano vàng chưa được chứng minh có tác dụng khi sử dụng một mình trong điều trị bệnh ung thư. Hạt vàng nano tự động sẽ không hấp thụ đặc hiệu vào khối u mà hấp thụ và tích lũy vào các cơ quan trong cơ thể, không rõ cơ chế bài tiết hạt nano vàng do đó việc tích lũy các hạt này sẽ gây độc tính tích lũy dần dần có thể nguy hiểm đến sức khỏe.
Hiệp hội thuốc và thực phẩm Hoa Kỳ FDA và Cơ quan Quản lý dược phẩm Châu Âu EMA chưa cho phép thử nghiệm nano vàng trên người bệnh ung thư. Tại Việt Nam hạt nano vàng chưa kết hợp với kháng thể đặc hiệu nào hướng tới tế bào ung thư.
Tại Việt Nam, hiện nay có thể khẳng định nano vàng không có tên trong danh mục thuốc điều trị ung thư, việc sử dụng hạt nano vàng tự do để điều trị ung thư là không có cơ sở khoa học thuyết phục, tích lũy hạt nano vàng ở các cơ quan quan trọng của cơ thể có thể gây ra các độc tích cấp tính và mạn tính gây nguy hiểm đến sức khỏe người bệnh.
Hiện Bệnh viện K chưa tiếp nhận bệnh nhân nào có sử dụng nano vàng bị ngộ độc, không có đủ thông tin thống kê nhưng cũng chưa thấy bệnh nhân nào chia sẻ về việc đã sử dụng nano vàng bị ngộ độc vào điều trị tại bệnh viện, tuy nhiên TS Phùng Thị Huyền - Trưởng Khoa Nội Quán Sứ, Bệnh viện K cho biết cũng đã có bệnh nhân đến hỏi chị về tác dụng của nano vàng trong điều trị bệnh ung thư, tuy nhiên qua tìm hiểu thì ngay cả trên thế giới không có thông tin về hiệu quả điều trị của loại nano vàng đối với bệnh ung thư.
Là cơ sở chuyên khoa đầu ngành của cả nước về khám chữa bệnh ung bướu, Bệnh viện K luôn không ngừng nghiên cứu, tiếp thu phương pháp điều trị mới để có được hiệu quả điều trị tốt nhất cho bệnh nhân ung thư. Bệnh viện K mong muốn người bệnh tin tưởng vào những phương pháp điều trị ung thư chính thống như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, điều trị trúng đích, điều trị sinh học, điều trị miễn dịch. Việc điều trị khỏi ung thư phụ thuộc nhiều vào từng loại ung thư cũng như giai đoạn của bệnh, nếu được chẩn đoán và điều trị sớm thì khả năng thành công càng cao. Hãy bảo vệ sức khỏe của mình bằng cách khám tầm soát phát hiện sớm ung thư.
