Không có hiệu ứng bắc cầu giữa TLTHM và thuốc lá điếu
Tổ chức Y tế Công cộng Anh (PHE), cơ quan y tế cao nhất ở Vương quốc Anh, cho biết “kết quả khảo sát mới nhất ở Anh không ủng hộ quan điểm cho rằng việc sử dụng TLĐT là một cửa ngõ dẫn đến việc hút thuốc điếu.”
Tổ chức chống hút thuốc nổi tiếng của Anh – Action on Smoking and Health (ASH) cũng khẳng định: Không có bằng chứng cho thấy TLĐT đã làm gia tăng tỷ lệ hút thuốc ở nhóm tuổi này. Trên thực tế, tỷ lệ hút thuốc trong giới trẻ đã giảm đáng kể từ khi TLĐT xuất hiện trên thị trường.
Một nghiên cứu thực hiện năm 2022 của các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Bristol do GS. Lion Shahab, Giáo sư Sức khỏe Tâm lý, Khoa Khoa học Hành vi & Sức khỏe, Viện Dịch tễ và y tế Anh dẫn đầu cho biết, có bằng chứng rõ ràng rằng chuyển đổi sang TLĐT, cũng như các sản phẩm khác như TLLN, thuốc lá ngậm snus, là có lợi cho những người đang hút thuốc lá điếu, cùng với rất ít bằng chứng về hiệu ứng bắc cầu chuyển sang thuốc lá điếu. “Ngay cả với những giả định tiêu cực hơn, nếu cho rằng TLĐT có nhiều nguy cơ, không giúp nhiều người hút thuốc cai thuốc lá và làm tăng khả năng bắt đầu sử dụng sản phẩm nicotine, thì TLĐT cuối cùng vẫn đem lại lợi ích nhiều hơn là nguy cơ,” GS. Lion Shahab kết luận.
Tại Việt Nam, những năm gần đây, khi ngày càng nhiều bằng chứng khoa học quốc tế chứng minh được khả năng giảm tác hại của TLTHM, thì tranh cãi xoay quanh vấn đề này cũng ít hơn. Tuy nhiên, nảy sinh quan ngại rằng nếu đưa TLĐT vào kinh doanh hợp pháp, dễ dẫn đến tình trạng bắc cầu của TLĐT và thuốc lá điếu.
Liên quan đến vấn đề này, nhiều chuyên gia quốc tế đã lên tiếng phủ nhận: “Việc bắt đầu hút TLĐT ở những người chưa từng hút thuốc là rất hiếm. Nghiên cứu còn giải thích thêm, mối liên hệ giữa việc hút thuốc lá điếu và sử dụng TLĐT, nếu có, là phụ thuộc vào mô hình kiểm soát hiệu quả, trong đó các bên hữu quan đều phải có trách nhiệm chung,” BS. Colin Mendelsohn và Wayne Hall, trong một nghiên cứu năm 2020 tại Úc, khẳng định.
Cần kiểm soát và nâng cao năng lực quản lý
Xác định rõ TLTHM là sản phẩm thiết kế nhằm mục đích giảm tác hại cho người trưởng thành đang hút thuốc lá điếu chuyển đổi để giảm tác hại cho bản thân và cộng đồng, nên các quốc gia tiên tiến đều sớm đưa sản phẩm này vào quản lý dưới luật, và phối hợp nhiều biện pháp khác nhau để kiểm soát, ngăn chặn giới trẻ sử dụng, bao gồm cả việc phối hợp với các nhà sản xuất chính danh.
Nhiều quốc gia quy định các sản phẩm TLĐT có chứa nicotine không được phép bán cho người dưới 18 tuổi. Ngoài ra, ở các quốc gia như Anh, để được phép kinh doanh, TLĐT có chứa nicotine phải đáp ứng nhiều yêu cầu khác nhau như chứa ít hơn 20 mg nicotine/ml; Dán nhãn cảnh báo sức khỏe "Sản phẩm này có chứa nicotine là chất gây nghiện cao."; Đăng ký với MHRA và được liệt kê trên trang web của MHRA.
Ngoài ra, có một số thành phần bị cấm đưa vào dung dịch chứa nicotine, bao gồm vitamin, chất kích thích như caffein hoặc taurine, chất tạo màu và chất hóa học gây ung thư, gây đột biến và độc tính sinh sản ở dạng chưa cháy.
GS. Lion Shahab, cho rằng những bằng chứng khoa học và kết quả nghiên cứu nói trên có thể “giúp các cơ quan y tế và các nhà hoạch định chính sách an tâm rằng việc khuyến khích những người không thể cai hút thuốc lá chuyển sang các sản phẩm giảm tác hại này sẽ có lợi cho sức khỏe cộng đồng”.
Đồng tình với quan điểm trên, các chuyên gia y tế đầu ngành tại Việt Nam đều cho rằng, cai bỏ thuốc lá hoàn toàn là biện pháp hiệu quả nhất để cải thiện sức khoẻ, nhưng với những người chưa cai được, thì việc chuyển đổi sang các sản phẩm không khói giảm tác hại nên được khuyến khích. Với những người bệnh, việc chuyển đổi nên được thực hiện càng sớm càng tốt. Các chuyên gia cũng cho rằng, để tránh những hệ luỵ do việc sử dụng sản phẩm trôi nổi kém chất lượng trên thị trường, nhà nước cần sớm có chính sách quản lý cụ thể với TLTHM. “Chúng ta cần quản lý và nâng cao năng lực quản lý. Quản lý chặt chẽ tới đâu là do năng lực của chúng ta”, PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc - Phó Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên chi hội Hô hấp TPHCM chia sẻ trong một Toạ đàm về thuốc lá diễn ra vào tháng 8 vừa qua.
Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản (MHLW) và Trung tâm Ung thư Quốc gia (NCC) kết luận rằng “mức phơi nhiễm với khí hơi (aerosol) từ TLLN trong một phòng kín hút thuốc ở điều kiện thông thường thì được đánh giá là có thể chấp nhận được, vì nguy cơ ung thư trọn đời của thuốc lá làm nóng được kỳ vọng là dưới là 1/100.000 (mức độ an toàn - VSD). Mức này thấp hơn ba bậc so với thuốc lá điếu thông thường trong cùng điều kiện.”
FDA Hoa Kỳ, Viện Đánh giá nguy cơ Liên bang Đức (BfR), Viện Y tế Công cộng và môi trường Quốc gia của Hà Lan (RIVM)… đều có nghiên cứu và kết luận rằng hàm lượng các tác nhân gây hại và có tiềm năng gây hại chính trong TLTHM giảm rõ rệt so với thuốc lá điếu đốt cháy.
