Hạn chế rượu bia bằng cách nào?

Việt Nam vươn top 3 Châu Á về uống rượu bia

“Tỉ lệ dân số sử dụng rượu bia cao, trong đó tỉ lệ nam giới uống ở mức nguy hại cao (44,2%). Nói nôm na, trung bình nam giới VN uống 6 cốc bia hơi trong 1 lần uống” - ông Nguyễn Phương Nam - Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới tại VN cho hay.

TS Nguyễn Huy Quang - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế - cũng cảnh báo, sử dụng rượu bia ở VN đang ở mức báo động và có xu hướng tăng nhanh qua các năm. Năm 2017, sản lượng bia là 4,006 tỉ lít bia. VN thuộc nhóm quốc gia có tỉ lệ nam giới uống rượu bia cao nhất thế giới và tỉ lệ uống rượu bia ở cả 2 giới ngày càng gia tăng.

“Nếu tính riêng với nam giới trên 15 tuổi có sử dụng rượu bia thì bình quân một người ở VN tiêu thụ trung bình khoảng 27,4 lít cồn nguyên chất (năm 2010). Mức tiêu thụ này là rất cao, xếp thứ 2 các nước Đông Nam Á/Tây Thái Bình Dương, xếp thứ 10 Châu Á và thứ 29 thế giới. Mức độ này sẽ còn gia tăng trong những năm tới nếu không có các biện pháp kiểm soát mạnh mẽ để kịp thời điều chỉnh”- ông Quang cho biết.

Điều đáng chú ý là theo các chuyên gia, tình hình càng trở nên nghiêm trọng trong bối cảnh tình trạng uống rượu bia ở mức nguy hại đang là thách thức lớn ở VN. Năm 2015 có tới 44,2% nam giới uống rượu bia ở mức nguy hại, tỉ lệ này đã tăng gần gấp đôi sau 5 năm (từ 21,5% năm 2010 lên 44,2% năm 2015).

Nhiều ý kiến cho rằng, việc sử dụng rượu bia tại VN đang ở mức báo động gây ra nhiều tác hại về sức khỏe và nhiều vấn đề xã hội nghiêm trọng khác như tai nạn giao thông… thiệt hại hơn rất nhiều so với một số lợi ích do rượu bia mang lại như nguồn thu ngân sách, lao động việc làm. Gánh nặng này sẽ càng gia tăng, cộng dồn nếu không có các chính sách, pháp luật phù hợp.

Áp thuế 102% đối với các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe

Các chuyên gia cho rằng bài học từ Thái Lan - quốc gia có ngành du lịch phát triển mũi nhọn, với các biện pháp thắt chặt về quảng cáo rượu bia, địa điểm bán, thời gian bán mà ngành công nghiệp không khói này vẫn phát triển vượt bậc, tăng từ khoảng 14 triệu khách du lịch, doanh thu hơn 16 tỉ USD (2008) lên hơn 35 triệu khách, doanh thu hơn 50 tỉ USD (2017). Điều đó chứng tỏ việc ban hành Luật Kiểm soát đồ uống có cồn không ảnh hưởng đến nền công nghiệp không khói này mà việc phát triển du lịch phụ thuộc lớn vào các sản phẩm du lịch đa dạng, hấp dẫn...

Để giảm tiêu thụ rượu bia, ông Nam cho rằng, các biện pháp về giá, thuế là biện pháp hiệu quả nhất. “Trên thế giới đã có 165 nước có chính sách điều chỉnh giá bán. Trên 90% quốc gia áp dụng thuế tiêu thụ rượu bia, trong đó nhiều nước thực hiện tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu bia. Tăng giá bán 25% có thể giảm 11% nhu cầu sử dụng rượu bia trung bình”- ông Nam nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, phòng ngừa tác hại rượu bia hiệu quả cần xây dựng và thực hiện đồng bộ chính sách hiệu quả, gồm kiểm soát sự sẵn có của rượu bia, giờ bán, điểm bán kiểm soát chặt cấp phép bán lẻ. Tăng giá và kiểm soát rượu bia lậu. Kiểm soát quảng cáo, khuyến mại và tài trợ. Ban hành, thực thi nghiêm khắc chính sách kiểm soát lái xe uống rượu bia.

TS Bundit Sornpaisarn - đại diện Quỹ nâng cao sức khỏe Thái Lan - cũng chia sẻ những điểm chính trong Luật Kiểm soát ĐUCC tại Thái Lan như: Cấm bán ở một số địa điểm công cộng, cấm bán vào một số khung giờ trong ngày (6h tối - 11h trưa hôm sau), cấm bán cho người dưới 20 tuổi, cấm quảng cáo (sử dụng hình ảnh ĐUCC, thông điệp thuyết phục uống), cấm khuyến mại bán ĐUCC dưới mọi hình thức...

Sau 10 năm ban hành luật (từ 2008), người tiêu dùng tuân thủ tốt hơn quy định của luật về không mua đồ uống có cồn tại những nơi cấm bán (93% không mua ở điểm tín ngưỡng, 96% không mua ở công viên, điểm công cộng...), giảm 7% mua hàng trong khung giờ cấm bán, hoạt động khuyến mại quảng cáo giảm 43%...

Bên cạnh đó, Thái Lan còn thành lập Quỹ Nâng cao sức khỏe, nguồn tài chính cho quỹ hoạt động được thu từ các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá, bia, rượu (2%). Quỹ này được WHO và Chính phủ Thái Lan đánh giá là minh bạch, hiệu quả và có tác động đáng kể đến việc giảm hút thuốc lá, uống rượu và chấn thương đường bộ. Đặc biệt, hiệu quả hoạt động của quỹ này cũng được WHO đánh giá rằng, mỗi một USD đầu tư vào việc giảm sử dụng rượu có hại sẽ mang lại lợi ích là 9,13USD.

Tại Thái Lan, thuế tiêu thụ đặc biệt áp cho rượu bia là 100% nộp cho cơ quan thuế nhà nước và 2% thuế phụ thu từ rượu bia, thuốc lá nộp vào cho quỹ Nâng cao sức khỏe. Thuế này được gọi là thuế đánh vào sản phẩm không có lợi cho sức khỏe. Năm 2012, khoản thu thêm cho quỹ này được 120 triệu đô, năm 2013 là 140 triệu đô và năm 2014 là 150 triệu đô.