PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng - nguyên Trưởng khoa Nhi (BV Bạch Mai, Hà Nội) cho biết: Tỷ lệ trẻ vàng da sơ sinh chiếm khoảng 80 – 85%. Tuy nhiên, ranh giới giữa vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý là rất mong manh. Điều này khiến nhiều gia đình không phân biệt, phát hiện sớm để xử lý.
PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng chỉ ra, vàng da bệnh lý thường xuất hiện ở trẻ sinh non, trẻ đẻ ngạt, do bất đồng nhóm máu mẹ - con hệ ABO (như mẹ nhóm máu O, con nhóm máu A hoặc B…), bất đồng nhóm máu mẹ - con hệ Rh...
"Tuy nhiên, vàng da sinh lý chuyển sang vàng da bệnh lý rất mong manh và thường khó nhận diện do nhiều trẻ không có các dấu hiệu chỉ điểm như: Kích thích, vật vã hoặc li bì, bỏ bú mà đôi khi trẻ vẫn bú, vận động và ngủ bình thường. Khi xuất hiện những dấu hiệu lâm sàng điển hình như tăng trương lực cơ, rối loạn hô hấp, co giật, li bì hoặc khóc thét thì đã rất nặng", PGS.TS Dũng cho hay.
Một điều đáng tiếc xảy ra, khi phát hiện ở giai đoạn muộn thì dù có điều trị được thì cũng sẽ để lại những di chứng rất nặng nề.
PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng nhấn mạnh: Trẻ bị vàng da sơ sinh bệnh lý nếu không được điều trị kịp thời, chỉ trong 7 ngày đầu đời, chất bilirubin sẽ qua hàng rào máu não gây hội chứng vàng da nhân não, để lại nhiều di chứng về thần kinh hết sức trầm trọng mà không thể phục hồi như điếc, chậm phát triển về vận động và trí tuệ.
Tuy nguy hiểm nhưng việc theo dõi và phát hiện các dấu hiệu vàng da bệnh lý lại không quá khó nếu các bà mẹ bỉm sữa biết các kỹ năng đơn giản.
PGS.TS chỉ ra cách theo dõi trẻ trong vòng 7 ngày đầu đối với tất cả các trẻ sinh non hoặc sinh thường. Đánh giá vàng da ở trẻ sơ sinh dưới ánh sáng tự nhiên (ánh sáng trời). Không nên quan sát dưới ánh đèn neon hoặc đèn thường vì sẽ không xác định được rõ trẻ có vàng da hay không.
Dùng ngón tay trỏ ấn nhẹ từ trên mặt da giữ vài giây sau đó quan sát độ vàng của da ở vùng da vừa mới ấn nhẹ ngón tay xuống. Nên quan sát da trẻ theo thứ tự từ trên xuống dưới: Bắt đầu từ trán – ngực – bụng – đùi – cẳng chân. Nếu chỉ thấy vàng da từ trán xuống ngực thì không cần cho trẻ đi khám, chỉ cần theo dõi ở nhà. Nếu thấy trẻ vàng da đến bụng hoặc đến đùi, cẳng chân thì cần phải đưa trẻ đến cơ sở y tế.
Tại cơ sở y tế, các bác sĩ sẽ đánh giá sâu hơn bằng hình thức khám lâm sàng và xét nghiệm định lượng bilirubin/máu. Thời gian vàng để điều trị hiệu quả cho trẻ mắc bệnh vàng da chỉ trong 7 ngày đầu sau sinh bằng biện pháp chiếu đèn hoặc phối hợp truyền dịch. Nếu để muộn hơn thời gian này thì da bé dày hơn và phương pháp chiếu đèn sẽ không còn hiệu quả.
