Chính vì vậy, trong thư gửi WHO, hai cựu viên chức từng làm việc tại tổ chức này là GS. Robert Beaglehole và GS. Ruth Bonita đã nhấn mạnh, hướng tiếp cận giảm tác hại của thuốc lá điếu bằng những sản phẩm thay thế là chiến lược quan trọng, đồng thời là cơ hội cải thiện tình trạng sức khỏe của hàng tỉ người đang hút thuốc lá.
Các sản phẩm giảm tác hại hiện diện: Xu hướng tiêu thụ thuốc lá điếu thay đổi?
Số liệu thống kê của WHO cho thấy, thế giới hiện có 1,1 tỉ người hút thuốc lá điếu, tỉ lệ ở người hút thuốc lá trưởng thành có xu hướng giảm, nhưng ghi nhận có sự gia tăng tình trạng hút thuốc lá điếu ở thanh thiếu niên.
Lý giải cho điều này, các chuyên gia cho rằng hút thuốc có tính “lây nhiễm”, nếu trong nhà có người thân, họ hàng hút thuốc thì những thế hệ sau sẽ xem việc hút thuốc là bình thường. Điều này cũng lý giải vì sao các nước có thu nhập thấp, tỉ lệ hút thuốc càng cao dù chính phủ đã thực thi nhiều biện pháp cứng rắn.
Do đó, các chuyên gia y tế công cộng trên toàn cầu xác định, chỉ mỗi thực thi giảm cung, giảm cầu là không khả thi, mà cần bổ trợ thêm các biện pháp giảm tác hại bằng những sản phẩm thay thế thuốc lá điếu với hàm lượng các chất gây hại thấp hơn. Nói về vai trò của giải pháp này, hai giáo sư bày tỏ quan điểm: “Trong bối cảnh thế kỷ 21 với nhiều tiến bộ công nghệ, việc phản đối các sản phẩm giảm tác hại chỉ tạo thêm đặc quyền cho thuốc lá điếu thông thường."
Được biết, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), đã cho phép kinh doanh một số sản phẩm thuốc lá không khói bao gồm thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử hệ đóng (closed system) và thuốc lá ngậm snus, đồng thời khẳng định các danh mục sản phẩm này “thích hợp để cải thiện sức khỏe cộng đồng”.
Một trường hợp khác là Thụy Điển, quốc gia có tỉ lệ người hút thuốc lá điếu thấp nhất (chỉ 7%) trong tất cả các nước phát triển. Nghiên cứu cho thấy, kết quả này một phần đến từ thực tế rằng nhiều người hút thuốc lá điếu đã chuyển đổi sang thuốc lá ngậm snus, một dạng thuốc lá không khói.
Trong khi đó tại Nhật Bản, doanh số kinh doanh thuốc lá điếu đốt cháy đã sụt giảm nhanh chóng trong 5 năm kể từ khi bắt đầu thương mại hóa sản phẩm thuốc lá làm nóng, mặc dù chính phủ không thực thi bất kỳ chính sách cứng rắn nào tác động lên việc thương mại của thuốc lá điếu trong thời gian này.
Chính sách kiểm soát thuốc lá: Thực thi song hành “cai thuốc lá” và “giảm tác hại”
Trước thực tế việc cai bỏ thuốc lá hoàn toàn chưa bao giờ đạt mục tiêu đề ra, các chuyên gia đánh giá, những chiến lược kiểm soát thuốc lá cần được áp dụng đồng bộ. Theo đó, bên cạnh việc hỗ trợ cai nghiện cho người quyết tâm bỏ thuốc, cần cho thêm lựa chọn bằng các giải pháp thay thế đối với người chưa muốn cai.
Theo đó, hai giáo sư Robert Beaglehole và Ruth Bonita khẳng định, mục tiêu cai thuốc lá của WHO là hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, để ngừng hút thuốc lá điếu sẽ có nhiều biện pháp, trong đó chuyển đổi từ thuốc lá điếu sang các sản phẩm cung cấp nicotin không khói như thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng hay thuốc lá ngậm snus, cũng là hướng tiếp cận đạt được mục tiêu trên.
Đến nay, trong tổng số 193 quốc gia thành viên của WHO, đã có 184 nước đưa thuốc lá làm nóng và 79 nước đưa thuốc lá điện tử vào chính sách quản lý như là thêm giải pháp dành cho những người đang hút thuốc lá điếu. Sắp tới đây Thái Lan sẽ là nước được dự kiến là quốc gia tiếp theo luật hóa những sản phẩm này.
Trong khi đó, tại Việt Nam, mặc dù đã có nhiều tín hiệu tích cực từ cơ quan bộ ngành đối với các sản phẩm thay thế thuốc lá điếu này, nhưng đến nay vẫn chưa có khung hành lang pháp lý nào được ban hành và hướng dẫn chính thức.
Ông Lê Thành Hưng - Trưởng Phòng Tiêu chuẩn Chất lượng Nông nghiệp - Thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam - VSQI cho biết, trên cơ sở các nghiên cứu, nhiều nước đã ban hành tiêu chuẩn quốc gia cho các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, bao gồm các nước châu Âu, Bắc Mỹ, các nước thuộc Liên Xô cũ, Trung Đông và châu Á…
Cũng theo ông Hưng, vào năm 2021, WHO đề xuất kiểm soát chặt chẽ các sản phẩm thuốc lá thay thế, bao gồm thuốc lá điện tử.
Hiện các giải pháp giảm tác hại đã và đang ứng dụng thực tiễn trên toàn cầu, trong đó bao gồm các nước có nền y tế tiến bộ như Mỹ, Anh, Nhật,… Do đó, Việt Nam có thể tận dụng những kết quả, số liệu này để làm cơ sở tham chiếu tin cậy để từ đó đưa ra hướng quản lý, kiểm soát phù hợp. Việc sớm đưa mọi sản phẩm thuốc lá vào quản lý và kiểm soát bởi pháp luật sẽ giải quyết toàn diện các vấn đề ách tắc hiện nay như chống thất thoát thuế, cải thiện tình trạng sức khỏe người hút thuốc lá và cộng đồng, ngăn chặn sự tiếp cận của giới trẻ, cũng như khóa chặt sự lan rộng của buôn lậu.
