Theo cuốn sách "Một số cây thuốc, vị thuốc có tác dụng thay thế sừng tê giác" của Dự án phòng, chống buôn bán trái pháp luật các loài động, thực vật hoang dã (tháng 2.2021), do ThS-BS Nguyễn Đình Thục - Tổng Thư ký Hội Đông y Việt Nam - giới thiệu, thì Bạch cập là 1 trong số 23 cây thuốc, vị thuốc có tác dụng thay thế sừng tê giác.
Bạch cập có tên gọi khác: Liên cập thảo.
Tên khoa học: Blettila striata (Thunb.) Reichb. f.
Họ thực vật: Phong lan - Orchidaceae. Đặc điểm hình thái: Thuộc loại Lan địa sinh. Cây thảo, sống nhiều năm, cao 30- 40 cm.
Thân rễ dạng thân bọng (pseudobulb) hình cầu dẹt, đường kính 2 - 2,5 cm; thường phân 2 nhánh ngang mập, các nhánh này sau cũng mọc lên thân mang lá. Lá 3 - 5, có bẹ tạo thành thân giả; phiến lá hình thuôn, nhọn hai đầu, dài 12 - 22 cm, rộng 2 - 3 cm, nhiều gân dọc.
Cụm hoa chùm, mọc ở ngọn, 3 - 6 hoa màu hồng tím; lá bắc sớm rụng; bao hoa gồm 6 mảnh của lá đài và cánh hoa, cánh môi dài 2,5 cm, thùy giữa hình lòng máng, màu tím đậm, mép uốn nếp. Nhị có bao phấn hình tròn; bầu hình thuôn. Quả nang. Hạt nhiều, nhỏ.
Mùa hoa quả: Hoa tháng 5 - 7; Quả tháng 6 - 10.
Mùa thu hái và cách thu hái: Vào mùa thu (tháng 9-10), khi cây bắt đầu vàng úa và quả già. Đào lấy cả củ, cắt bỏ phần thân và rễ; rửa sạch; ngâm nước sôi 3 - 4 phút, sau đổ ra, để nguội đem phơi hay sấy khô.
Phân bố và sinh thái: Rải rác ở một số địa phương thuộc vùng núi, có độ cao 800 - 1,500 m: Sa Pa (Lào Cai); Bắc Yên (Sơn La); Trạm Tấu, Mù Cang Chải (Yên Bái); Mẫu Sơn (Lạng Sơn)... Trên thế giới có ở Trung Quốc, Nhật Bản.
Bạch cập là cây ưa ẩm, ưa sáng và có thể hơi chịu bóng. Cây thường mọc lẫn với các loại cây cỏ thấp ở ven đồi, trảng cây bụi nhỏ trên đất sau nương rẫy. Ra hoa quả hàng năm.
Phần trên mặt đất (thân mang lá) lụi hàng năm vào mùa đông và mọc lại vào giữa mùa xuân năm sau. Trồng được bằng hạt và củ con.
Bộ phận dùng: Thân rễ (củ) khô, đã chế biến (Rhizoma Bletillae).
Thành phần hóa học: Vị thuốc Bạch cập chứa chủ yếu tinh bột, tinh dầu và chất nhầy. Chất nhầy là polysacharid có tên gọi là bletilamanan (gồm manosa và glucosa với tỉ lệ 4:1); batatasin và 3-0-methylbatatasin, ngoài ra còn có biphenanthren có tác dụng kháng khuẩn.
Người ta cho rằng, chất nhầy có khả năng tạo thành lớp màng láng được lỗ thủng dạ dày, kết hợp với tác dụng sinh cơ và kháng khuẩn giúp cho dạ dày nhanh hồi phục.
Công dụng: Dùng trong các trường hợp ho ra máu, nôn ra máu, chấn thương chảy máu, da nứt nẻ, nhọt độc viêm tấy.
Tính vị, quy kinh: Khổ, cam, sáp, vi hàn. Vào kinh Phế, Vị.
Tác dụng: Thu liễm chỉ huyết, sinh cơ tiêu sưng. Liều lượng, cách dùng: 6 - 15 g/ngày, dạng sắc hoặc bột; uống hoặc dùng ngoài.
Không dùng cho người Phế vị thực hỏa;
Bạch cập kị Ô đầu, Phụ tử, Thiên hùng.
Tác dụng cầm máu của Bạch cập thông qua cơ chế ức chế kết tập tiểu cầu.
PGS.TS Đậu Xuân Cảnh - Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam - khuyến cáo, người dân khi muốn sử dụng các loại dược liệu, thuốc nam, thuốc đông y để chữa bệnh thì cần phải nhớ rằng, thuốc đông y cũng giống như thuốc tây y, đều phải do thầy thuốc khám bệnh, chẩn đoán, chỉ định, kê đơn phù hợp với loại bệnh.
