Có người đã gọi trận mưa lũ ở Quảng Bình là đại hồng thuỷ.
Thì đấy, rất khủng khiếp: 34.000 ngôi nhà bị ngập trắng; 200 xóm làng bị nước lũ chia cắt và hàng nghìn người cuống cuồng chạy lũ trong đêm.
Bí thư Huyện uỷ Lệ Thuỷ Lê Vĩnh Thế thậm chí đã nói về tình cảnh “khốn cùng” của những người dân với lũ vây tứ bề, với mực nước dâng cao đến 2,5m…
Thương quá miền Trung. Khắp nơi là tiếng kêu cứu, khắp nơi là cảnh chạy lũ như chạy loạn với những đứa trẻ ở tuổi mặc bỉm đã phải lên mái nhà chạy lũ, với việc người dân kết bè chuối để trẻ con có chỗ ngủ.
Nhưng ở ngay rốn lũ Tân Hoá, nơi nước lũ vượt mốc lịch sử năm 1999 tới 3m, người dân vẫn có thể “vẫy tay chào lũ” trên những nhà phao.
Đơn giản thế này: Quỹ Sống, với 9 mô hình nhà an toàn, thích ứng với các loại hình thiên tai: Lũ bùn, lũ ống, lũ quét, lũ ngâm, lũ sông... sẽ ủng hộ dân 45 triệu đồng. Phần kinh phí còn lại sẽ do người dân huy động từ nguồn lực riêng... để xây một ngôi nhà thực sự của mình.
Có lẽ chính quyền lựa chọn và sự tham gia của người dân cho chính ngôi nhà của mình, đã làm nên thành công của mô hình. Ở cả ý nghĩa đó không phải là “xin - cho”. Ở cả sự cộng hưởng 1+1=n khi cộng đồng có thể giúp dân bằng những mô hình nhà đã có sẵn, hơn là giúp gói mì, bao gạo.
7 năm, 975 ngôi nhà an toàn, 2 ngôi làng Hạnh phúc... một nỗ lực tuyệt vời. Nhưng đối với chị Nguyễn Thị Hương Giang, Chủ tịch Quỹ Sống, người suốt 7 năm qua kiên trì và miệt mài với Dự án Nhà Chống Lũ: Đó chỉ là một con số rất nhỏ so với thảm họa mà thiên nhiên gây ra. Rất nhỏ so với mơ ước ngôi nhà an toàn của người dân.
Thật ra, từ 2012, Thủ tướng đã đồng ý triển khai trên diện rộng mô hình nhà an toàn để giúp khoảng 60.000 hộ dân ở 14 tỉnh Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung.
Nhưng có vẻ, những nỗ lực ấy chưa đủ. So với con số 34.000 căn nhà bị ngập, chỉ một tỉnh. Và một hình thái thời tiết cực đoan cực kỳ nguy hiểm có thể trở thành “bình thường mới”.
Nếu chúng ta không thể thay đổi được thời tiết thì chẳng có cách nào khác, chúng ta buộc phải thích ứng với nó.
Và nhà chống lũ, dẫu từ Nhà nước hay từ những “nữ hiệp” như chị Giang, có lẽ, cần được đặt lại - như một giải pháp an toàn bền vững, để con thơ thôi cơ khổ, để những người dân không phải đánh cược sinh mạng với những cơn lũ trong đêm.
