Khi Thủy lợi Ia Mơr (huyện Chư Prông) được đầu tư xây dựng, phải nói, nó như một niềm hy vọng của người dân Tây Nguyên. 12.500 ha cây trồng tại 2 tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk sẽ được tắm mát; 50.000 người dân sinh sống ở các xã dọc biên giời thuộc huyện Chư Prông sẽ đủ nước sinh hoạt, sẽ thôi, không phải ngửa mặt cầu giời nữa.
Nhưng rồi thì...
Rồi thì số vốn ban đầu, từ 1.264 tỉ, giờ đã tăng lên đến 3.000 tỉ.
Rồi thì suốt 8 tháng qua, Gia Lai liên tiếp gặp thiên tai: Dịch bệnh trên cây trồng vật nuôi; dịch tả lợn Châu Phi hoành hành, rồi bệnh khám lá virus trên cây sắn, rồi sâu kèo mùa thu hại cây ngô, và đặc biệt là khô hạn kéo dài..., nhưng rồi thì cái công trình thủy lợi 3.000 tỉ này “chưa biết tưới đâu” do diện tích rừng caosu nghèo kiệt chưa được chuyển đổi trồng cây khác.
Báo chí dẫn lời Bí thư Tỉnh uỷ Gia Lai Dương Văn Trang cho biết hơn 12.000 ha đất rừng tự nhiên nghèo kiệt trồng caosu kém hiệu quả này giờ là đồng cỏ chứ không phải rừng nữa, nên rất lãng phí trong sử dụng đất đai.
Và chính cái “đồng cỏ” này chậm chuyển đổi cây trồng đã vô hiệu hóa hồ thủy lợi, vô hiệu hóa 3.000 tỉ.
Và “Gia Lai mong Chính phủ tháo gỡ vì đây là trường hợp đặc thù”.
3.000 tỉ, vừa đúng bằng tổng thu ngân sách nhà nước của Gia Lai trong cả 8 tháng qua. Và khi nó vẫn nằm đó, trong khi đất khô cây khát, là “không hợp lý”, là “kỳ lạ”- ngoặc kép là từ dùng của Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ trong buổi làm việc với Gia Lai.
Thiên tai có thể là một nguyên nhân khiến 3.000 tỉ nằm đó.
Sự thoái hóa của cây caosu, của đất, hoặc những tác động của thị trường đối với giá caosu khiến “rừng caosu thành đồng cỏ” cũng có thể là nguyên nhân.
Nhưng nguyên nhân chính vẫn là sự bất hợp lý, thiếu tính toán trong quy hoạch giữa hồ thủy lợi và vùng tưới tiêu.
Chúng tôi sẽ ghi ra đây chỉ đạo của Phó Thủ tướng, như một cách thức để nhắc nhở chấm dứt sự lãng phí. Rằng ông đã giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì về việc chuyển đổi cây trồng và xử lý vùng tưới tiêu cho thủy lợi Ia Mơr.
Một công trình thủy lợi 3.000 tỉ, làm xong không biết tưới đâu. Đúng là quá vô lý và sự vô lý này cần được khắc phục ngay, để ít nhất không xúc phạm đến những người nông dân đang phải đào giếng sâu hàng chục mét để cứu cây mỗi mùa hạn, trong khi cái hồ 3.000 tỉ vẫn nằm đó.
