Liên quan đến nội dung trên, có nhiều ý kiến trái chiều, Bộ Tài chính cần lắng nghe để xem xét, điều chỉnh. Hỗ trợ kinh phí để người có năng lực đi học nước ngoài là cần thiết, nhưng học hiệu quả không, học về rồi có được trọng dụng hay không?
Thực tế cho thấy, có nhiều địa phương đã triển khai thực hiện các đề án "bao cấp" này và ai cũng thấy rõ là hiệu quả không cao.
Nhà nước chi ra một khoản tiền lớn để đào tạo nhân tài, nhưng chưa chắc đã có nhân tài sau khi đào tạo. Nhiều người bỏ học nửa chừng, học xong bỏ đi làm nơi khác không về phục vụ cơ quan cũ. Kiện cáo ra tòa để thu hồi tiền đầu tư cũng là sự tốn kém và lãng phí. Còn có trường hợp "nhân tài" về ngồi chơi xơi nước, không bố trí đúng người đúng việc.
Liên quan đến đào tạo nhân tài trong lĩnh vực giáo dục, cũng từng có hai đề án 322 và 911, nhưng nói thẳng là không hiệu quả.
Ví dụ, Đề án 322 "Đào tạo cán bộ khoa học, kỹ thuật tại các cơ sở nước ngoài bằng ngân sách nhà nước", dự định diễn ra trong 5 năm (2000 - 2005) nhưng sau đó kéo dài 10 năm với tổng kinh phí hơn 2.500 tỉ đồng. Kết quả là, số tiến sĩ tốt nghiệp chỉ chiếm 50% số gửi đi học. Còn học xong về nước có phục vụ như cam kết hay không chưa tính tới.
Trở lại với đề án "Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019-2030" (Đề án 89), cần tính lại cách làm để đạt được mục đích và tiết kiệm ngân sách, không nên đi theo cách cũ.
Đó là cách tuyển chọn cán bộ có năng lực thực sự, "quý hồ tinh bất quý hồ đa", để hoàn thành được chương trình đào tạo với tỉ lệ cao.
Đó là có hợp đồng pháp lý ràng buộc chặt chẽ, để hạn chế tối đa các trường hợp bỏ học, hoặc học xong bỏ việc.
Người có thực học về nước phải được trọng dụng, có môi trường cho họ phát huy sở học và tiếp tục nghiên cứu.
Ngoài việc cử giảng viên đi đào tạo tiến sĩ, rất cần có cơ chế tuyển dụng tiến sĩ trực tiếp. Người có bằng tiến sĩ ở các trường đại học có thứ hạng cao ở nước ngoài, có thể được tuyển dụng giảng dạy ở trường đại học trong nước.
Đất nước 100 triệu dân, nhân tài trong xã hội không thiếu, tại sao không tuyển trực tiếp như vậy cho nhanh và hiệu quả, có nguồn nhân lực ngay lập tức, không cần kéo dài thời gian đi học.
Cách làm này không tốn kinh phí đào tạo, nhưng phải có sự đãi ngộ tương xứng mới giữ được chân người giỏi. Lương ba đồng ba cọc thì không thể có được tiến sĩ thứ thiệt, chỉ là tiến sĩ "giấy" hay tiến sĩ lò ấp.
