Ngôi nhà hơn 130 tuổi, bán giấy Dó trên phố hàng Cân

Ngôi nhà số 42 nằm tại phố cổ Hàng Cân được xây dựng vào những năm cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Hiện nay, tuổi của ngôi nhà đã được hơn 130 năm, chứng kiến sự trưởng thành của 5 thế hệ.

Ngôi nhà được xây dựng bởi cụ Trần Hữu Lập, người đã mở cửa hiệu Ích-An nổi tiếng phố cổ một thời. Cụ Trần Hữu Lập cũng chính là thân phụ của Giáo sư Trần Hữu Tước. Hiện tại biển hiệu Ích-An vẫn được bà Lê Thị Thanh Tân (con dâu cụ Trần Hữu Lập, chị dâu Giáo sư Trần Hữu Tước) treo ở vị trí cao nhất gần cửa ra vào.

Ngôi nhà được xây dựng bởi cụ Trần Hữu Lập, người sáng lập cửa hiệu Ích-An nổi tiếng phố cổ một thời. Cụ Trần Hữu Lập cũng chính là thân phụ của Giáo sư Trần Hữu Tước. Hiện tại biển hiệu Ích-An vẫn được bà Lê Thị Thanh Tân (con dâu cụ Trần Hữu Lập, chị dâu Giáo sư Trần Hữu Tước) treo ở vị trí cao nhất gần cửa ra vào.

Từ năm 1992, sau khi chồng mất, bà Tâm đã bắt đầu mở cửa hiệu kinh doanh giấy Dó ngay tại chính căn nhà số 42 Hàng Cân. Không biển hiệu, không tên, thậm chí không cả quảng cáo nhưng vẫn có rất nhiều người, thậm chí từ nước ngoài chọn mua giấy dó tại cửa hàng 42 Hàng Cân của bà. Đây cũng là cửa hiệu giấy Dó duy nhất trên con phố này và là một trong những cửa hiệu uy tín nhất bán giấy Dó còn sót lại tại Hà Nội.

Từ năm 1992, sau khi chồng mất, bà Tân đã bắt đầu mở cửa hiệu kinh doanh giấy Dó ngay tại chính căn nhà số 42 Hàng Cân. Không biển hiệu, không tên, thậm chí không cả quảng cáo nhưng vẫn có rất nhiều người, thậm chí từ nước ngoài chọn mua giấy Dó tại cửa hiệu của bà. Đây cũng là cửa hiệu giấy Dó duy nhất trên con phố này và là một trong những cửa hàng bán giấy Dó uy tín còn sót lại ở Hà Nội.

Giấy Dó được làm từ cây Dó rừng (cây Dó giấy). Theo chia sẻ của bà Tâm, giấy Dó được sản xuất hoàn toàn thủ công, hoàn toàn không có tác động của hóa chất trong tờ giấy. Để làm được 1 tờ giấy Dó cần trải qua rất nhiều công đoạn, mất nhiều thời gian và sức người. Ví như với công đoạn ngâm vỏ cây Dó là tốn nhiều thời gian nhất, với khoảng 3 tháng được ngâm trong vôi để tẩy màu. Sau đó lại cần đun liên tục trong 3 ngày 2 đêm và một loạt công đoạn tiếp theo từ giã, xeo, ép, bóc, phơi... mới có được thành phẩm là tờ giấy Dó hoàn chỉnh.

Giấy Dó được làm từ cây Dó rừng (cây Dó giấy). Theo chia sẻ của bà Tân, giấy Dó được sản xuất hoàn toàn thủ công, không có tác động của hóa chất bên trong tờ giấy. Để làm được 1 tờ giấy Dó cần trải qua vô số công đoạn, mất nhiều thời gian lẫn sức người. Ví như chỉ với việc ngâm vỏ cây Dó đã tốn khoảng 3 tháng. Sau khi ngâm xong lại cần đun liên tục trong 3 ngày 2 đêm rồi trải qua thêm một loạt công đoạn nữa từ giã, xeo, ép, bóc, phơi... mới có được thành phẩm là tờ giấy Dó hoàn chỉnh.

Tuy nhiên, công việc bán và kinh doanh giấy của bà Tân không chỉ vì mục đích kinh tế bởi mong muốn của bà là góp phần lưu giữ một phần văn hóa cho thế hệ sau này. Nhất là khi văn hóa đó là thứ làm nền, để những thứ văn hóa khác viết lên.

Tuy nhiên, công việc bán và kinh doanh giấy của bà Tân không chỉ vì mục đích kinh tế. Mong muốn lớn nhất của bà là góp phần lưu giữ một phần văn hóa cho thế hệ con cháu. Nhất là khi giấy Dó là thứ làm nền, để những văn hóa khác được viết/vẽ lên.

Nói vậy là bởi giấy Dó thường được dùng để viết thư pháp, viết gia phả và cả sắc phong của vua chúa ngày xưa. Giấy dó có tính dai và xốp, kết cấu của giấy gồm nhiều sợ đan xen với nhau như mạng nhện. Bên cạnh đó, độ bền của giấy rất cao có tài liệu cho rằng có thể tới 500 năm mà không bị ẩm mốc, mối mọt hay phai màu chữ.

Nói vậy là bởi giấy Dó thường được dùng để viết thư pháp, viết gia phả, làm giấy điệp vẽ tranh (Đông Hồ) và cả sắc phong của vua chúa ngày xưa. Giấy Dó có tính dai và xốp, kết cấu của giấy gồm nhiều sợ đan xen với nhau dày đặc như mạng nhện. Độ bền của giấy rất cao, có tài liệu cho rằng có thể lên tới 500 năm mà không bị ẩm mốc, mối mọt hay phai màu chữ. Giấy dó càng mỏng lại càng tốt, bởi "nhiều dó" và thường dai hơn. Mỗi lớp giấy gọi là "bóc" giấy. Giấy có 1 bóc, 2 bóc là loại giấy tốt và dai nhất. Thành phẩm thứ 2 sau khi tạo ra giấy Dó là giấy bải (loại 2) và cuối cùng là giấy moi (loại 3).

Có rất nhiều khách hàng tìm đến cửa hiệu bà Tân với nhu cầu sử dụng khác nhau. Thậm chí một vài trong số đó có cả người nước ngoài như Hong Kong, Nhật Bản, Hàn Quốc. Hầu hết người mua tìm giấy dó để viết thư pháp, gia phả hay vẽ tranh. Tuy nhiên với nhu cầu thẩm mỹ, giấy Dó cũng phát triển thêm nhiều loại có hoa văn để đáp ứng nhu cầu làm giấy dán cửa kéo (Nhật Bản) hay làm đèn lồng...

Có rất nhiều khách hàng tìm đến cửa hiệu bà Tân, thậm chí một vài trong số đó có cả người nước ngoài tới từ Hong Kong, Nhật Bản, Hàn Quốc. Hầu hết người mua tìm giấy Dó để viết thư pháp, gia phả hay vẽ tranh. Tuy nhiên với nhu cầu thẩm mỹ, giấy Dó cũng phát triển thêm nhiều loại có hoa văn để đáp ứng nhu cầu làm giấy dán cửa kéo (Nhật Bản) hay làm đèn lồng...

Bên cạnh giấy Dó các loại, bà Tân cũng lữu giữ một vài “phiên bản” đặc biệt mà ít khi bà đem ra. Giấy gió màu vàng, với hoa văn rồng chìm thời Nguyễn được vẽ bằng tay.

Bên cạnh giấy Dó các loại, bà Tân cũng lữu giữ một vài “phiên bản” đặc biệt mà ít khi bà đem ra. Giấy gió sắc phong màu vàng, với hoa văn rồng chìm thời Nguyễn được vẽ bằng tay.

Hay dù là giấy bài (loại 2) nhưng vì cũng được pha sợi Dó nên những tờ giấy này vẫn rất dai. Nhiều gia đình còn sử dụng chúng để lọc cua nấu canh, có thể ép, bóp tùy ý mà không lo rách, bục. Đây cũng là “best seller” (sản phẩm bán chạy nhất) tại cửa hiệu giấy Dó 42 Hàng Cân với ước tính của bà Tân vào quảng chục vạn tờ.

Dù là giấy bải (loại 2) nhưng vì cũng được làm từ cây Dó nên những tờ giấy này vẫn rất dai. Nhiều gia đình còn sử dụng chúng để lọc cua nấu canh, có thể ép, bóp tùy ý mà không lo rách, bục. Đây cũng là “best seller” (sản phẩm bán chạy nhất) tại cửa hiệu giấy Dó 42 Hàng Cân với ước tính khoảng "chục vạn" tờ đã được bán.

Ngoài những ứng dụng rất thực tế, theo bà Tân chúng còn đại diện cho một góc nhìn, một hơi thở của văn hóa vẫn đang phảng phất. Điều mà bà muốn gìn giữ, truyền thừa cho thế hệ sau này, nhắc nhớ về thứ giấy bản địa của Việt Nam. “Ít ai có thể sống tới hàng trăm năm, nhưng những gì viết trên giấy Dó vẫn cất lên tiếng nói dù chúng có già hơn thế”, bà Tân vui vẻ nói.